Eén van de mooiste wandelgebieden in Drenthe is het beekdal van de Geeserstroom. Je vindt dit beekdal in de driehoek tussen de dorpen Gees, Nieuw-Balinge en Meppen. Via het Wandelnetwerk Drenthe kun je er een heerlijke kuiertocht maken. Je waant je honderd jaar terug in de tijd. Tijdens een tocht door het gebied kom je een landschap tegen met oude houtwallen, pingo’s, veengaten, hooilandjes, heide, bossen, moerasjes en natuurlijk een slingerende beek, die zich soms even laat zien. Het Drenthe van rond 1900 ! Van al die mooie beekdalen die Drenthe heeft gekend, zijn er nog maar heel weinig over. Heel veel moois werd rücksichtsloos aan de kant geschoven en het land werd verkaveld. Er waren maar weinig mensen die zich daar toen druk over maakten. Maar dat is van alle tijden.
De rechtgetrokken Geeserstroom liep door de Bergstukken, vlak langs de motte De Klinkenberg
Verkaveling ging niet door
Tussen 1927 en 1970 werd het hele beeksysteem van de Geeserstroom genormaliseerd ( rechtgetrokken) en op kanalen en vaarten aangesloten. In de jaren ’60 moest ook het hele beekdal op de schop. Het streven was een “doelmatige verkaveling“. Lees: “Alles wegschuiven en het land opnieuw praktisch indelen”. Echter… het kwam er niet van. De Natuurbeschermingsraad ( een soort adviescollege voor de overheid in die tijd) stond lijnrecht tegenover de verkavelingsplannen. Bovendien nam de waardering voor oude landschappen in die tijd toe. Uiteindelijk ontsprong het beekdallandschap van de Geeserstroom de dans en de hooilandjes, singels en houtwallen bleven gespaard. Het beekdal werd relatienotagebied. Die toekenning bleek de redding van het oude landschap rond Gees. Uiteindelijk zagen allerlei instanties de ecologische en cultuurhistorische waarde van het beekdal in en werden allerlei plannen gemaakt om het gebied verder te ontwikkelen.
aanleg waterberging Mepper Hooilanden augustus 2007
Mepper Hooilanden
We zijn nu een flink aantal jaren verder en er is veel gebeurd. In 2006 werd de stilte in het landschap verbroken door het geluid van shovels en af en aanrijdende vrachtwagens. Het brongebied van de Geeserstoom, de Mepper Hooilanden ( 40 ha) , werd afgegraven. De
Mepper Hooilanden december 2007
bedoeling was om er een “verlandingsvegetatie” van te maken. Een soort moeras met veenvorming dus, maar de laagte stroomde vol met (kwel)water en bleek uiteindelijk veel dieper dan gepland. Het gebied bleef open en nat. Het ontwikkelde zich als heel snel tot een belangrijke pleisterplaats voor doortrekkende en overwinterende watervogels. Al gauw stond het in kringen van vogelaars bekend als vogelparadijs waar je de mooiste dingen kon zien. De laatste paar jaar is de interesse voor die natte hooilanden behoorlijk teruggelopen, maar daar over later meer.
Wilde zwanen overwinteren in de Mepper Hooilanden als het er nat is
Waterberging
In het begin van deze 21 ste eeuw hebben de waterschappen grote zorgen. Extreme neerslag in het najaar van 1998 was de oorzaak. De bakken water die toen van boven kwamen leverde een behoorlijk trauma op. Dit mocht niet weer uit de hand lopen! In
In de bovenloop van een beekdal wordt water langer vastgehouden
Drenthe zijn het de lager gelegen randen van de provincie die het water moeten verwerken. Drenthe kun je vergelijken met een omgekeerd bord. Hoog in het midden, laag in de randen. De oplossing ? In extreem natte situaties het water niet direct afvoeren, maar juist langer vast houden in de boven-en middenloop van het beekdal. Maar ja, dan moest er nog wel het een en ander gebeuren. Het beekdal rondom Gees mocht dan landschappelijk nog redelijk in tact zijn, het was zestig jaar terug helemaal ingericht om het water zo snel mogelijk kwijt te raken: de voormalige beek was niet meer dan een rechte afwateringssloot, talloze greppels waren gegraven met uiteindelijk aansluitingen op kanalen en vaarten. Weg met dat water !
De hooilandjes langs de beek met een vegetatie van riet en pitrus
Infopanelen
Er was dus werk aan de winkel ! Infopanelen aan de randen van het beekdal vertellen over de plannen van het beekherstel: ” …………… een landschap gaat het worden met een bijzondere natuur: meanderende beken, moerassen, bloemrijke graslanden, hier en daar een netwerk van houtsingels en vooral veel open landschap. En natuurlijk met de daarbij horende flora en fauna”. Zwervend door het beekdal kom je anno 2020 al snel tot de
Panelen geven info over het beekdal
conclusie dat de informatie op het paneel geen luchtfietserij is. Het beekdal is prachtig. Je realiseert je nauwelijks dat de plannen met het gebied lang niet allemaal zijn gerealiseerd. Twintig poelen zouden worden gegraven, ze kwamen er niet. Maar liefst 10 kilometer aan houtsingels moesten het beekdal aantrekkelijker kwamen, ze werden helaas niet aangeplant. Dat de Mepper Hooilanden zouden veranderen in een watervlakte had ook niemand voorzien. Toch kun je zeggen dat de belangrijkste doelstelling ( vernatting en waterberging) werd gehaald. Al zal niet iedereen dit beamen…
Oude en nieuwe loop
Honderd jaar geleden slingerde de Geeserstoom zich door het Drentse land, maar deed dat op een andere locatie dan nu. Op topografische kaarten van begin 20ste eeuw is te zien dat het loopje als Marsstroom begint in de natte hooilanden ten noorden van het dorp Gees.
Geeserstroom anno 2020
Als Geeserstroom en Loodiep meandert de beek zuidwaarts richting Het Drents Kanaal. ( Verlengde Hoogeveensche Vaart). Halverwege de vorige eeuw is de beek gekanaliseerd. Deze afwateringssloot ( meer was het niet) liep aan de oostkant van motte De Klinkerberg. Tijdens de up-date van het beekdal werd de rechtgetrokken beek dichtgegooid en een nieuwe Geeserstroom gegraven. Dit beekje kwam aan de westkant van De Klinkerberg te liggen. Op de website topotijdreis kun je de ontwikkelingen van het beekdal over de periode 8015 tot nu goed volgen.
Het beekdal werd na afronding van het project al gauw natter ( 2007)
Onbedoelde natuur
Zoals eerder opgemerkt werden niet alle streefdoelen in het project beekherstel gehaald. Sterker nog, het beekdal ontwikkelde zich totaal anders dan de bedoeling was. Om een voorbeeld te noemen: langs de beek zouden hooilandjes zich ontwikkelen tot extensief beheerde bloemrijke graslanden. Het liep echter anders. Langs de beek kwam een kletsnatte moerasvegetatie van riet en pitrus tot ontwikkeling, mogelijk als gevolg van te veel fosfaat in de bodem. Hierdoor werd op veel plaatsen de mooie meanderende beek aan het oog onttrokken. Lopend door het beekdal vraag je je soms af ” Waar stroomt die Geeserstroom eigenlijk ? Het landschap is overigens te mooi om je daar echt druk over te maken.
Veel bomen gingen door de vernatting dood. Toch verrijking van natuur.
Dode bomen
Wat vooral opvalt in het beekdal zijn de vele dode bomen. Dat zal niet de bedoeling geweest zijn. Door de geslaagde vernatting ( belangrijke doelstelling van het project) van het gebied kwamen veel bomen met hun wortels onder water te staan. Het beekdal hield
De grote zilverreiger voelde zich al snel in het natte beekdal thuis
veel meer water vast dan verwacht. Op mistige dagen zorgen al die wegrottende bomen voor een mystiek sfeertje. Vogels gebruiken de dode staketsels graag als uitkijkpost. Over vogels gesproken. Het kletsnatte beekdal zorgde ook hier voor grote verassingen. Broedgevallen van typische moerasbewoners als roerdomp, waterral en porseleinhoen in het stille waterbergingsgebied de Roonboom. Wie had dat ooit gedacht ? Veel prachtige onbedoelde natuur. En vooral natte natuur. Prachtig toch ? Zeker, maar niet iedereen was er blij mee………………………
Niet iedereen was blij met een kletsnat beekdal
Natte voeten en droge zomers
Na de oplevering van het herstelproject begon hier en daar het gemopper. Boeren klaagden over een te hoge grondwaterstand. Sommige wandelpaden bleken onbegaanbaar, vlonderpaden kwamen onder water te staan. Archeologische monumenten zouden voor recreanten nauwelijks bereikbaar zijn. Natte kruipruimtes in de buurt. En er waren meer muggen dan anders. Veel mensen in de omgeving hadden een heel ander beekdal voor ogen. In ieder geval geen moeras. Waar zijn de weidevogels ? En de orchideeën ? Onrust rondom de Geeserstroom. Belangengroepen kwam bij elkaar. Boeren, burgers, politici en beheerders. Waterschap Vechtstromen besloot in 2016 een deel van de beek uit te diepen om zodoende meer water te kunnen afvoeren. Met succes, want het beekdal liep min of meer leeg. En toen….. toen kwam de droge zomer van 2018. En van 2019. En ook in de zomer van 2020 viel weinig water. Het natte ecosysteem kreeg een knauw. De moerasvogels verdwenen, de watervlakte van de Mepperhooilanden viel droog. Duizenden trekvogels moesten op zoek naar een ander rust- en foerageergebied.
Ontwikkeling elzenbroekbos Reestdal. Is dit de oplossing bij de Geeserstroom ?
In de media
De problematiek van de Geeserstroom kreeg veel aandacht in de media. Ongeruste natuurliefhebbers richtten de werkgroep “Vrienden van de Geeserstroom” op en zochten de publiciteit. Met succes. Regionale kranten, zoals de Coevorder Courant en het Dagblad van het Noorden wisten het beekdal ook te vinden. Berichtgeving over een beekdal dat eerste te droog, toen te nat en toen weer te droog was. Is er ondanks de meningsverschillen over het beheer van het gebied, nu een definitieve oplossing waarin iedereen zich kan vinden ? Nee. De “Vrienden van de Geeserstroom” denken meer water te kunnen vasthouden door langs de beek een elzenbroekbos te ontwikkelen.
Geen soldaten, maar schapen op de motte De Klinkenberg
De motte Klinkenberg
Er is in het verleden veel gebeurd rondom Gees. Het dorp Gees is al honderden jaren oud en ook in de omgeving is veel te zien. Een mooi voorbeeld van zo’n bezienswaardigheid is De Klinkenberg. Dit is het restant van een motte. Een motte is een geheel of gedeeltelijk kunstmatig opgeworpen heuvel met een regelmatige vorm, vaak omgeven door een natte of droge gracht. Zevenhonderd jaar geleden stonden vlak buiten Gees twee enorme heuvels. Op de hoogste heuvel stond een mottekasteel, op de andere een voorburcht. Beide heuvels waren omgeven door een gracht. De heuvel van de voorburcht werd in de jaren dertig geheel afgegraven voor de zandwinning. Van de hoofdburcht is de heuvel nog gedeeltelijk te bewonderen. Een informatiepaneel geeft veel leuke bijzonderheden over de geschiedenis van motte de Klinkenberg. In Drenthe zijn nog vier locaties van mottekastelen bekend.
Wandelroute door het beekdal van de Geeserstroom
Wandelroute
Het stroomgebied van de Geeserstroom en de nabije omgeving is erg geschikt voor een mooie wandeling of fietstocht. Wandelen is de beste manier om de sfeer in het beekdal te proeven. Via het Wandelnetwerk Drenthe heb ik een wandeling bedacht waarbij je het beekmoeras zo dicht mogelijk passeert. Het is een route van 16.2 kilometer. De start is knooppunt 10, vlak bij Zwinderen. De route is erg gevarieerd. Iets inkorten kan. Dit is de volgorde van de knooppunten:
Op deze route kom je geen horeca tegen.
Start: knooppunt 10-28-29-30-31-32-56-54-53-42-43-35-40-49-25-26-29 ( inkorten kan hier)- 09-08-07 (Gees) -05-terug bij 10. Veel wandelplezier !
Het inrichtingsplan Geeserstroom is tot stand gekomen door samenwerking van waterschap Vechtstromen , Staatsbosbeheer en Dienst Landelijk Gebied Drenthe. Wil je meer lezen over dit gebied ? Tijdens het schrijven van dit artikel heb ik o.a. de volgende bronnen gebruikt.
Natuurontwikkeling landschap historisch bekeken ( RUG )
Herinrichting Geeserstroom ( Alterra)
Pingback: Wandelen met de seizoenen: Drenthepad kaart 45 – 48 Sleen – Nieuw-Balinge – Drenthelen
Wat een interessant verhaal. Ik las het nadat we de wandeling van 16-17 km erop hadden zitten vandaag. Nu in de herfst schitterend. De kleuren van de beuken, Amerikaanse eiken en de velden met het pijpenstrootje en dan nog zonovergoten ook, verrassend mooi. Een aanrader.