Landgoed de Havixhorst

Eén van de bekendste locaties in het Reestdal is landgoed de Havixhorst, tegenwoordig een gerenommeerd vier sterren chateauhotel en –restaurant gelegen aan de Schiphorsterweg tussen De Wijk en Meppel. Deze sfeervolle en romantische plek is al meer dan zeshonderd jaar bewoond. In de late Middeleeuwen werd hier een boerderij gesticht,die grote invloed heeft gehad op de ontwikkeling van het Reestdal. Het landgoed is eigendom van Het Drentse Landschap.

Zoals eerder vermeld, is het Reestdal pas in de Middeleeuwen bewoond geraakt. Het is daarom ook niet zo vreemd, dat pas in de 14e eeuw in een geschrift melding wordt gemaakt van een havezathe (stenen boerderij) met de naam ”Havehorst”. De naam is wel te verklaren. Het woord “have” betekent bezit en met “horst” wordt een hoogte in het landschap bedoeld. Er waren meer hoge plekken die in de regio eindigden op “horst”: IJhorst, Lankhorst, Werkhorst zijn daar voorbeelden van. De boeren die zich vestigden op de hoog gelegen zandkoppen zochten een veilige en droge plek om er te wonen. In de winter was het stroomgebied van de Reest een grote watervlakte, wat overigens achter de Havixhorst in natte maanden nog vaak het geval is. De boerderij bleek succesvol en ontwikkelde zich tot havezathe. Het bedrijf was eigendom van de familie van den Clooster. Johan van den Clooster behoorde in de 15e eeuw tot de belangrijkste van de Drentse edelen en vertegenwoordigde vaak het Drentse Ridderschap. Dan ben je wel iemand. De havezathe, die inmiddels als “Havixhorst” bekend stond bleef lange tijd in het bezit van de familie van den Clooster,maar in 1659 kwam hieraan een eind. Het landgoed werd eigendom van Johan de Vos van Steenwijk. Deze familie gebruikte de Havixhorst vaak als zomerverblijf. Aan het begin van de 18e eeuw werd het bezit verhuurd. Een oude prent uit 1732 laat een rechthoekig huis met zadeldak en bijgebouwen zien, een voor die tijd al indrukwekkend gebouwencomplex. Jan Arend Godert de Vos van Steenwijk liet in 1753 het huis verbouwen (na een brand in 1736), waarbij de Havixhorst z’n huidige vorm kreeg.

Het huidige gebouw is dus meer dan 250 jaar oud. Aan de voorgevel hangt nog steeds het alliantiewapen van Jan Arend de Vos van Steenwijk en zijn vrouw Geertruid Agnes van Isselmuiden. In 1962 verkopen erfgenamen van de familie de Vos van Steenwijk het landgoed aan een familie uit Wageningen. Het landhuis krijgt dan in korte tijd meerdere bestemmingen. Zo wordt het een periode gebruikt als verzorgingstehuis voor demente bejaarden, heeft het gediend als vakantieverblijf en werd het zelfs nog opvangcentrum voor Vietnamese bootvluchtelingen. Voor een historisch pand is dit natuurlijk funest. Toen Stichting Het Drentse Landschap in 1981 het landhuis met daarbij 100 ha grond kocht, was het landgoed in verval. Inmiddels zijn we 28 jaar verder en treffen we nu een toplocatie aan met een prachtig gerestaureerd hotel-restaurant liggend in een oud boerenlandschap met bossen,houtsingels,essen en natte hooilanden.Het Drents Landschap spreekt zelf met trots over ”de Poort van Drenthe”.

Voor de wandelaar heeft Het Drents Landschap een korte, maar bijzonder afwisselend route aangelegd. In het voorjaar is dit stukje Reestdal een paradijsje voor de natuurliefhebber. Voordat de vaak oude eiken en beuken in blad staan is de bodem bedekt met witbloeiende bosanemonen. Ook hier bloeiende holwortel, de stinzenplant waar landgoed Dickninge deels z’n bekendheid aan dankt. Maar ook aan de randen van het landgoed is er veel te zien. Twee planten vallen op; natuurlijk de dotterbloem, die hier massaal bloeit, maar zeker ook het moeraskartelblad. Deze halfparasiet, door sommigen uit frustratie ook wel “orchidee van het Reestdal” genoemd ,kleurt de hooilanden lichtpaars. Het is een vrij zeldzame Rode Lijst soort, die in dit deel van het Reestdal bij honderden bloeit. In het oude landgoedbos met z’n hoge majestueuze beuken en eiken laten vele soorten kleine zangvogels zich horen en zien. Een ontmoeting met een bonte specht of een boomklever is in dit bos een normale zaak. Vlak achter het landhuis kun je als wandelaar ervaren wat een oud hoevelandschap is. Daar zie je oude bolvormige essen, houtsingels, bosjes, poelen, natte graslanden en ruige overhoekjes. Het landschap zoals dat er 100 jaar geleden uitzag! Het klepperen van ooievaars maakt het beeld dan helemaal compleet.

Aan de zuidkant van het landgoed ligt “Lutke Havixhorst”. Dit wordt ook wel Klein Havixhorst genoemd, maar staat nog beter bekend als De Lokkerij. De familie Koopman begon hier in 1981 met deelname aan een landelijk ooievaarsproject. In die tijd was de ooievaar nagenoeg verdwenen en Vogelbescherming Nederland streefde naar herintroductie van deze prachtige vogel. Samen met de natuurbeschermingsvereniging IJhorst/Staphorst werd het ooievaarsbuitenstation De Lokkerij opgezet. En met succes. Inmiddels is deze locatie het meest succesvolle buitenstation in ons land en trekt het op de woensdag- en zaterdagmiddagen meer dan tienduizend bezoekers per jaar. Het gaat dan ook goed met de ooievaar in het Reestdal. In 2007 waren 184 ooievaarsnesten in het werkgebied van De Lokkerij bewoond. Het aantal jonge ooievaars dat uitvloog was 388. Vrijwel alle jongen hebben een gezonde trekdrang. Eind van de zomer trekken ze zuidwaarts. Als ze geslachtsrijp zijn (na 2,3 jaar) komen ze terug om een broedpaartje te vormen. De meeste ooievaars komen helaas niet zo ver. Tijdens de gevaarlijke trek verongelukken ze. Slechts 10 tot 20% van de jongen overleeft de eerste twee levensjaren. In de winter staan achter het landgoed tientallen ooievaars te blauwbekken Dat is de projectpopulatie die geen trekdrang kent. Deze vogels worden door medewerkers van het ooievaarsbuitenstation bijgevoerd. Als deze groep uitgestorven is, zal de Reestdalpopulatie alleen uit ooievaars bestaan die in de nazomer wegtrekken om in het vroege voorjaar weer terug te komen.

In het oude landgoedbos heeft Het Drents Landschap de bosbodem onderzocht. Daaruit bleek dat de bodem voor Drentse begrippen oud moet zijn. Het bos moet al honderden jaren op die plaats gestaan hebben. Op zichzelf wel bijzonder, want kostbare gronden werden vroeger eerder gebruikt als akker dan als bos. De hulst is er een opvallende verschijning. Deze groenblijvende struik, die wel tien meter hoog kan worden is inheems. Het eiken-hulstbos is typisch Drents, want de hulst voelt zich erg thuis in bossen met een beetje zure voedselarme en leemachtige bodem. In oude religies was het een heilige boom. Een hulst op het boerenerf bood bescherming tegen blikseminslag.

Op de essen van het landgoed wordt rogge verbouwd. In de zomermaanden staat het hier en daar blauw van de korenbloem, een akkeronkruid dat vroeger veel meer voor kwam dan tegenwoordig. De essen worden op een ouderwetse manier bemest en gewasbeschermingsmiddelen worden niet gebruikt Het landgoed telt een paar hele oude essen. Ze liggen net als op andere plekken in het Reestdal op de hogere zandkoppen. De wat bolle vorm is het resultaat van honderden jaren mest uit de potstal en afvoer van regenwater.

De baroktuin van landgoed Havixhorst is weer in ere hersteld en voor een ieder gratis toegankelijk. Sinds juni 2008 is er een prachtige beeldencollectie te bewonderen. Deze verzameling die de benaming “Sculptuur De Havixhorst” kreeg is geselecteerd door museum Beelden aan Zee uit Scheveningen. De bezoeker krijgt een indruk van de ontwikkeling van de figuratieve twintigste eeuwse Nederlandse beeldhouwkunst.

In het landhuis is een hotel gevestigd. Het chateau-hotel bestaat uit acht kamers. Elke kamer heeft z’n eigen sfeer en inrichting. Hotel De Havixhorst heeft inmiddels een goed reputatie opgebouwd en wordt regelmatig gebruikt voor bruiloften,recepties,conferenties en televisieprogramma’s. Goedkoop is het allemaal niet, het is geen accommodatie voor de “gewone man”. Die mag er wel graag omheen wandelen. Op zondagmiddagen wil het hier nog wel eens druk zijn. Om dit prachtige landgoed in alle rust te ervaren moet je de wandeling van twee kilometer maken op een doordeweekse dag. Dan pas begrijp je waarom hier al sinds de 14e eeuw mensen wonen.