Es

De benaming ”es” wordt voornamelijk in het noordoosten van ons land gebruikt. Het is een ander woord voor bouwland of akker. De term”es” is waarschijnlijk afkomstig van het Germaanse woord ”atisk” ,dat “land waarvan gegeten wordt” betekent. Dit schrijft Teo Speck in zijn prachtig uitgegeven boek “Het Drentse esdorpenlandschap”.

In het Reestdal werden in de Middeleeuwen door de boeren essen aangelegd op de dekzandkoppen aan de flanken van het beekdal. In Drenthe werden essen vaak door meerdere boeren gebruikt. Iedere boer had zijn eigen stukje grond.

De essen van midden Drenthe waren erg groot en gaven een heel dorp voedsel. Dat lag in het Reestdal anders. Daar waren de essen veel kleiner en ze lagen ook niet in de buurt van een dorp,maar van een klein gehucht,dat hooguit uit drie of vier boerderijen bestond. Men spreekt dan ook van esgehuchten. Voorbeelden hiervan zijn Rabbinge, Den Huizen,De Pieperij,enz. Veel van deze nederzettingen zijn nog mooi bewaard gebleven .Het zijn nu “beschermde dorpsgezichten”. Den Huizen is daar een mooi voorbeeld van, net als Den Kaat.

Een van de mooist bewaard gebleven es is de Dickninger es. In de Middeleeuwen zijn deze landbouwgronden bewerkt door de monniken van het Benedictijnerklooster, dat lag op de plek van het huidige landhuis. In de omgeving is niet zo veel veranderd. Op de es wordt nog steeds rogge verbouwd,naast maïs dat tegenwoordig niet meer uit het landschap weg te denken is.

Op oude kaarten zijn essen vaak goed te zien. Ze liggen aan de randen van een beekdal en rondom of bij een groepje boerderijen. En in de omgeving altijd de uitgestrekte heide. De heide was voor de landbouw van groot belang. De schaapskudde graasde overdag op de hei en kwam ’s avond terug in de schaapskooi. Dit was een potstal waar de schapenmest met heideplaggen en ander organisch materiaal werd vermengd. Als de mest flink was”opgepot’ werd de stal leeg gereden en de mest over de akker gestrooid. Dat gaf de es in de loop van de eeuwen zijn bolvormig karakter, hoewel we niet moeten vergeten dat essen ook al op hogere gronden waren aangelegd.