knoppen van de paardenkastanje in de winter
Waaraan herken je een boom ? Aan de vorm van het blad natuurlijk. Bij een aflevering van De Slimste Mens kreeg een deelnemer een galerij van acht bladeren te zien. Dat lukte gedeeltelijk. Niet vreemd natuurlijk, want zo makkelijk is dat niet. Het blad van de paardenkastanje gaat wel lukken, net als het blad van de eik. Canadezen zullen niet veel
Eiken op landgoed Dickninge - herkenbare boomsilhouetten
moeite hebben met het blad van de esdoorn. Toch zijn er meer herkenningspunten aan een boom. Het silhouet ( de vorm) kan heel karakteristiek zijn (spar, eik) , net als de schors (plataan). Dit artikel gaat over een ander kenmerk: de knoppen. Boomknoppen kunnen zo verschillende zijn, dat het je in de winter lukt om een boom op naam te brengen. De mooiste tijd om naar de knoppen te gaan is februari/maart, als de boom weer een sapstroom krijgt en de knoppen gaan zwellen.
knoppen van de esdoorn
Wat is een knop ?
Aan het eind van de zomer heeft de boom aan de twijgen die dat jaar zijn gemaakt uitstekende knobbeltjes gevormd. Dat zijn de knoppen die in het volgende groeiseizoen garant staan voor nieuwe scheuten, bladeren en/of bloemen. Aan een boom vind je vier soorten knoppen:
- bladknoppen ( bij alle bomen)
- bloemknoppen ( sleedoorn)
- gemengde knoppen, die bladeren en bloemen bevatten ( paardenkastanje)
- slapende knoppen, die alleen in bijzondere omstandigheden uitkomen
Jonge bomen hebben alleen bladknoppen. Ze bloeien pas later. Bladknoppen zijn vaak wat spitser dan gemengde knoppen of bloemknoppen. Vaak zijn knoppen te klein om ze in de lengte door te snijden, mocht je willen weten hoe ze er van binnen uitzien. Bij de knop van
Een spruitje is een eetbare bladknop
een paardenkastanje wordt dat al wat makkelijker, maar de meest geschikte knop om van binnen te bekijken is het spruitje ! Snijd maar eens een spruitje open en je ziet allemaal kleine laagjes op elkaar: opgevouwen blaadjes. Het spruitje heeft geen schubben ( gelukkig maar). Knoppen zonder schubben worden naakte knoppen genoemd. Knoppen met mooie schubben vind je op de tak van een paardenkastanje. Zet in het vroege voorjaar een paar kastanje takken op een vaas en geniet van het wonder dat uit zo’n knop komt !
Schubben beschermen de knoppen van de eik
Knopschubben
Knoppen mogen niet uitdrogen, bevriezen of kapot gaan door schimmels. Als een veilige warme jas worden de tere opgevouwen bladeren en/of bloemen door schubben omhuld. Sommige knoppen zijn behaard en voorkomen te veel warmteverlies. Andere zijn leerachtig en houden verdamping van vocht tegen. Het tegenovergestelde is ook niet goed: inwateren. Als een knop niet goed is afgesloten van de buitenwereld kan vocht binnendringen. De knop wordt dan vatbaar voor schimmels of bacteriën. Knopschubben zijn bladeren, die een andere functie hebben gekregen dan de gewone bladeren.
Littekens
Aan een tak in de winter valt meer te ontdekken dan de knoppen. Littekens bijvoorbeeld. We onderscheiden bladlittekens en ringlittekens. Het bladlitteken is de plek waar de bladsteel aan de tak heeft gezeten. Meestal zijn deze littekens klein, maar bij bomen als paardenkastanje en vlier zijn ze goed te zien. Op de plek waar de steel heeft gezeten is een kurklaagje gegroeid. De stippen die je in het litteken ziet, zijn de vaatbundels die de bladsteel en het blad van water en voedingsstoffen hebben voorzien. In een vaatbundel bevinden zich ook vaten met een dalende sapstroom. Met het blote oog zijn ze natuurlijk niet te zien.
Bladlitteken en ringlitteken op de tak van een paardenkastanje
Op de plek waar zich een ringlitteken heeft gevormd, heeft een eindknop gezeten. Bij het uitkomen van de knop vallen de schubben af en laten streepjes op de tak achter. Het stukje tak tussen twee ringlittekens is een jaar oud. Door de ringlittekens te tellen kun je dus vrij simpel de leeftijd van een tak bepalen.
Lenticellen op de tak van een gewone vlier
Lenticellen
Op heel veel takken zijn kleine vlekjes te zien. Bij de ene boom duidelijker dan de bij andere. Soms lijken ze op langwerpige spleetjes, een soort huidmondjes. Ze liggen vaak een beetje verhoogd op de tak. Het gaat hier om kurk poriën, beter bekend al lenticellen. In een lenticel liggen de kurkcellen ver uit elkaar. Hierdoor is het mogelijk dat lucht in het inwendige van de boom kan binnendringen. Levende cellen doen aan verbranding en hebben voor dat proces zuurstof nodig. De gewone vlier heeft hele duidelijke lenticellen. Let er maar eens op.
Meer weten over boomknoppen?
knoppen vlier
Over knoppen als voorbodes van de lente in het blad Roots
Leuke tips over het fotograferen van knoppen van het blad Natuurfotografie
