Het Oude Diep: beekdal aan de voet van de Drentse Alpen

beekdal Oude Diep

Net als van onze beekdallandschappen is er van het oude boerenlandschap niet veel meer over. Dat landschap is een soort bedrijventerrein geworden. Grootschalig en ingericht als productieveld voor de wereldmarkt. Kleinschalige landschapselementen moesten wijken voor de massaproductie van o.a. turbogras, mais, uien, bloembollen en aardappelen. Elke m2 lijkt benut. Houtsingels, bosjes, ruige overhoekjes, rietkragen, greppels, veel is weg. “Vijftig jaar geleden was het een groot plezier om door het Nederlandse boerenland te fietsen. Het zat vol met weidevogels en bloemen. Als ik nu naar het landschap kijk dan voel ik een diepe pijn”, zegt hoogleraar natuurbeheer Frank Berendse. “Het zijn eigenlijk dode landschappen  geworden.”

Het is triest dat we in onze taal dit woord kennen: Landschapspijn.

De haas voelt zich in het agrarisch land niet meer thuis

Rode Lijst 2020 

Het is geen toeval dat vooral zoogdieren in agrarisch gebied het moeilijk hebben: de ‘boerenlandzoogdieren’. Elf van de zestien meest bedreigde soorten in Nederland leven in dit gebied. ( Rode Lijst november 2020)  Zo’n 60% van ons oppervlakte is agrarisch gebied. Veel natuurgebieden liggen als eilandjes ( postzegelnatuur) in dat intensief bewerkte boerenland. Natuurbeschermingsorganisaties doen veel moeite om de biodiversiteit op peil te houden. Het is nog maar de vraag of dat dé oplossing is. We laten namelijk een enorme kans liggen. De achteruitgang van onze flora en fauna moet je stoppen op de plekken waar het probleem het grootst is.  Frank Remerie, initiatiefnemer van  de coöperatie Land van Ons heeft daar een duidelijk mening over. Het herstel van onze biodiversiteit moet vooral beginnen  op het boerenland. Veel boeren willen best anders en werken mét de natuur.  Herstel van de boerenlandnatuur ( terug naar vroeger is niet realistisch, maar moderne landbouw gekoppeld aan natuurherstel is deels best mogelijk) ) is noodzakelijk. Of dat ook gebeurt hangt niet alleen van de boer af. De meeste macht ligt bij de consument. Als die massaal gaat kiezen voor biologische of duurzame  producten en bereid is om er veel meer voor te betalen krijgen boeren een eerlijke beloning voor hun werk. Voorlopig is dat nog  toekomstmuziek.

Genormaliseerde beek

Herstel van het oude beekdallandschap

Om van je landschapspijn af te komen is het goed om  je ontspanning te zoeken in oude cultuurlandschappen. Dat kunnen oude bossen zijn, zandverstuivingen, duinen of mooie heidevelden. Of het neusje van de zalm:  onaangetaste beekdalen, al hebben we daar niet zo veel meer van. Allemaal gebieden met een eigen flora en fauna.

Tot halverwege de vorige eeuw zijn veel van deze landschappen ‘gemoderniseerd’.  Veel beken werden  ‘genormaliseerd’. Dat is een ander woord voor vernield , maar dat zag men toen anders. Behalve de beken verdween ook het unieke landschap er om heen. Houtwallen, bosjes, vennetjes, mooie slootjes, hooilandjes, het werd allemaal weggeschoven en opgeruimd. Wat overbleef was een kaal nieuw ingedeeld landschap met een rechte sloot, die slechts één taak had: het water zo snel mogelijk afvoeren. Dat landschap zie je bijna overal om je heen.

Op een aantal locaties stroomt het Oude Diep nog als een afvoerkanaaltje door het uitgeklede landschap.

We zijn nu decennia verder en we denken anders. Voor zover mogelijk willen we de beekdalen die de kaalslag hebben overleefd borgen en indien mogelijk herstellen. Het doel is tweeledig: meer kansen voor flora en fauna en waterberging. Een mooi voorbeeld van een hersteld beekdal zie je als je gaat wandelen bij een deel van het Oude Diep, vlak bij de grote afgedekte afvalbergen van Attero, ( voormalige VAM) vlak bij het Drentse Wijster. De bulten hebben een hoogte van meer dan 50 meter. Het zijn de Drentse Alpen.

Stroomgebied 

Het stroomgebied van het Oude Diep ligt tussen het Drentse Mantinge en Hoogeveen. Van de oorspronkelijke loop van de beek was niet veel meer over. Het Oude Diep was jaren een wat bochtige afwateringssloot, die uiteindelijk bij Echten in de Hoogeveense Vaart een

Beekdalherstel Oude Diep in 2006

stille dood stierf. Eind jaren 90 kreeg de overheid oog voor het belang van ecologische verbindingszones. Hierin zou beekherstel van het Oude Diep een belangrijke rol kunnen gaan spelen. Als de beek haar natuurlijke karakter terug kreeg en de schrale hooilanden en broekbossen weer terugkwamen, zou dit een prachtige verbindingszone vormen tussen zuidwest en midden Drenthe. Bij extreme wateroverlast zou het beekdal ook als waterberging kunnen functioneren. In het stroomgebied liggen prachtige natuurgebieden zoals de bossen rond Mantinge, de Boerenveense Plassen, Landgoed Vossenberg en de bossen bij Echten. In combinatie met een weer meanderende beek zou er een prachtig gebied ontstaan met nieuwe kansen voor flora en fauna, maar ook voor recreatie.

Hier word je blij van het landschap 

En… het gebeurde !  De kar werd getrokken door Het Drentse Landschap. Samen met

Wandelgids Loop van het Oude Diep

organisaties als Waterschap Drents Overijsselse Delta, Provincie Drenthe, Natuurmonumenten, gemeentes e.d. wordt het beekdal ingericht voor de toekomst. Pas in 2027 zijn de werkzaamheden afgerond. Een proces van meer dan 30 jaar ! Een bezoek aan het beekdal van Oude Diep bezorgt je  een soort landschapsvreugde. Je kunt er prachtig fietsen en wandelen, ook al is de beek niet overal bereikbaar. Wil je het onderste uit de kan?  Ga dan  De Loop van het Oude Diep wandelen. Dat is een langeafstandswandeling van bijna  120 kilometer. Dan krijg je echt een indruk  van de wedergeboorte van deze Drentse beek.

Uitzicht vanuit De Blinkerd

De bult op 

Een mooi wandelgebied binnen het beekdal De Zuidmaten ten zuiden van Drijber. Stichting Het Drents Landschap heeft hier een prachtige wandelroute uitgezet. Op de westflank van het beekdal liggen de Drentse Alpen. Hoge bergen van meer dan 50 meter hoog. Afgedekte afvalbulten zijn het, afgedekt met gras. Bulldozers zijn bezig om ze nog hoger te maken. De grote pijp van de Attero verbrandingsovens stoot een witte pluim uit. Wandelen in de buurt van een afvalverwerkingsbedrijf, is dat leuk ? Het is maar hoe je het bekijkt. Je mag de hoogte namelijk in. Op een hoogte van 56 meter staat de “De Blinkerd”, een futuristisch aandoende gebouwtje met informatie over het gebied en moderne afvalverwerking. Het gebouw is in 2001 geopend. Bij helder weer ligt Midden Drenthe aan je voeten. Voor de natuurliefhebber is het onder aan de berg interessant. Aan de voet van de afvalberg loopt de route langs een sloot die gegraven is om het water op te vangen dat van de bult naar beneden komt. De slootkanten zien er erg natuurlijk uit. Het water is erg helder en er komen veel soorten planten voor. ’s Zomers staat het paars van de kattenstaarten en orchideeën. Langs de oevers bloeien in het voorjaar gele primula’s.

Een voorde van stapstenen is onderdeel van de route

De Zuidmaten

Aan de andere kant van de asfaltweg stroomt het Oude Diep. Dit gebied heet De Zuidmaten. Het beekje meandert hier weer door het landschap. De wandelroute loopt een

Eiken en esdoorn is oude houtwal

stukje langs de oever van het Oude Diep, dwars door de natte hooilanden. In de maanden mei en juni staan deze graslanden vol met prachtige planten. Via een voorde van zwerfkeien wordt de beek overgestoken. Tijdens de ongeveer 5 kilometer lange wandeling is het bijna niet voor te stellen, dat op veel plaatsen een paar jaar geleden nog aardappelen werden verbouwd. En dan hebben we het niet eens over de vuilstort van de voormalige VAM , die op een bijzondere manier in het landschap is “weggewerkt”. Een mooi voorbeeld waaruit blijkt dat het maken van nieuwe natuur erg succesvol kan zijn.