Op een aantal locaties komen in het Reestdal rabatbosjes voor. Door gebrek aan onderhoud zijn de meeste bosjes bijna niet meer als oorspronkelijk rabattenbos te herkennen. Soms wordt een rabatbosje weer opnieuw aangeplant, zoals in het zuidelijk deel van de Haardennen, een bosje achter Balkbrug.
Wat zijn rabatten?
Er zijn niet veel mensen,die het begrip rabat of rabatbosje (nog) kennen. Wat is een rabat?Rabatten zijn opgehoogde plantstroken voor bomen in natte gebieden. Het ophogen van de bedden waarop de bomen moeten worde
n geplant gebeurt met de grond die vrijkomt bij het graven van waterafvoerende greppels. De bomen staan daardoor hoger en profiteren van de relatieve droogte van de groeiplaats. De bedden kunnen sterk in breedte verschillen. Twee meter is mogelijk,maar er zijn ook rabatbossen met bedden van tien meter breed. Rabatten treffen we in Nederland in alle provincies aan.
Zijn ze er nog?
Ja, ze zijn er nog. Maar om rabatten te herkennen moet je er wel oog voor hebben. En misschien iets van de geschiedenis van het gebied weten. De meeste rabattenbosjes zijn nu eigendom van natuurbeschermingsorganisaties, zoals Staatsbosbeheer,Natuurmonumenten en Landschap Overijssel. Voor de agrarische bedrijfsvoering zijn ze al lang niet meer rendabel, het mag duidelijk zijn dat er veel zijn verdwenen.
Waardoor zijn ze verdwenen?
In de eerste plaats natuurlijk omdat de boer ze niet meer nodig had. In de agrarische moderne bedrijfsvoering spelen kleine landschapselementen al helemaal geen rol meer,laat staan een rabattenbos. Alles moet efficiënt en praktisch. Dus ook het landschap. Het is wel begrijpelijk, dat een agrariër geen tijd en oog meer heeft voor het onderhoud van kleinschalig landschap, jammer is het wel. Het beheer van rabattenbosjes was altijd erg intensief en kon alleen maar aantrekkelijk zijn als er een goede houtopbrengst tegenover stond. Toen de economische waarde van hout verminderde, nam ook de noodzaak van beheer af. Veel rabattenbosjes verdwenen geleidelijk door erosie, verlaging van de grondwaterstand,illegaal storten van afval,enz. Door aankoop kunnen natuurbeschermingsorganisaties hier en daar wat oude landschappen veilig stellen, maar er is in de tweede helft van de 20steeeuw veel verloren gegaan.
Rabatten blijven alleen maar in stand als ze goed worden onderhouden. Eens in de vijf jaar moeten de greppels opnieuw worden uitgediept en het losgekomen materiaal moet dan net als vroeger op de bedden worden uitgestort. Om de vegetatie in stand te houden of te herstellen is het ook aan te raden om het bosje weer als hakhout te gaan beheren. Maar ja…wie doet dat nog? Het levert nauwelijks iets op en voor het werk ben je afhankelijk van vrijwilligers. Toch zijn er nog locaties in ons land waar rabbattenbosjes met veel liefde en zorg in bedrijf worden gehouden. In het reservaat De Lonnekerberg van Landschap Overijssel bijvoorbeeld beheert deze stichting nog rabatten. In de 19 en 20ste eeuw heeft een Twentse landeigenaar voor 320 kilometer rabbatten laten graven om zodoende aan bosbouw te kunnen doen. Hij haalde allerlei soorten naaldbomen naar het gebied om te kijken welke soort het best gedijde. De rabatten werden gegraven om het bos niet te nat te maken. Landschap Overijssel kocht De Lonnekerberg in 2000 en haalt de uitheemse bomen nu weer weg.
Hebben rabattenbosjes ook nog een ecologische waarde?
Door afwisseling van droge stroken met natte greppels is sprake van variatie in de bodem van het bos. Voor een vogel als de houtsnip is een dicht rabattenbos een geschikt biotoop en door de afwisseling van zon en schaduw krijgen ook allerlei mossen,paddenstoelen en planten een kans. Vooral varens voelen zich in dit soort bosjes erg goed thuis.
