Beekdal Vledder Aa en Tilgrup

Wel eens gehoord van de Vledder Aa ? En van de Tilgrup ? Weinig mensen kennen ze allebei. Beide beekjes stroomden vroeger door het grensgebied tussen West-Drenthe en Zuidoost- Friesland. Iedereen die wel eens door het prachtige Drents-Friese Wold heeft gefietst of gewandeld moet de informatieborden wel hebben zien staan. Er is namelijk veel te doen geweest over deze twee beekjes. En er gebeurt nog steeds van alles.

Waterafvoer was de trend

In de jaren vijftig was het ook in deze regio raak. Ter meerdere glorie van de landbouw en de daarbij horende drang naar waterafvoer werden de beide beken rechtgetrokken en dieper gemaakt. Gevolg: snellere afvoer van overtollig (regen) water. In die tijd wilde men opstoten in de vaart der volkeren en had men nauwelijks oog voor het behoud van natuur en landschap.

Het was gebeurd met de variatie in stroomsnelheid, met het afwisselende waterpeil en het meanderen van de twee beekjes. Een groot deel van deel van de flora en fauna verdween. Steeds meer sloten en watergangen werden gegraven om water af te voeren. De gevolgen waren voor de natuur rampzalig, maar ook de landbouw kreeg problemen, zomers : het land was al gauw te droog.
Om het gebied niet helemaal te laten verdrogen werd een verbinding gemaakt met de Drentse Hoofdvaart. Via de Tilgrup kwam er gebiedsvreemd water in het gebied. Voor de plantenwereld was dit erg ongunstig. Water uit de Drentse hoofdvaart was te voedselrijk; planten hebben liever mineraalrijke kwel ! Deze situatie heeft zo’n veertig jaar geduurd.

Verbetering

De tijden zijn echter veranderd. Het Nationaal Park Het Drents Friese Wold ontstond, met zijn 6700 hectare één van de grootste aaneengesloten natuurgebieden van ons land. Verschillende landschappen, zoals bossen,vennen, stuifzand, heidevelden, akkers, weilanden en natuurlijk de beekdalen van de Vledder Aa en de Tilgrup zijn er te bewonderen. Natuur en landschap gingen de boventoon voeren. Veel land werd aangekocht door natuurbeschermingsorganisaties. Eind jaren negentig waren er al vergevorderde plannen om de waterhuishouding van het brongebied van de Vledder Aa te herstellen. Waterschap Reest en Wieden, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, Het Drentse Landschap en Het Drents Friese Wold sloegen de handen ineen.

Weer een meanderende beek

De Vledder Aa ontspringt midden in het Nationaal Park . Het beekje moest weer een belangrijke rol gaan spelen in de waterhuishouding van het gebied. Vanaf 2002 worden allerlei maatregelen genomen om te komen tot beekherstel. De meanders komen weer terug en de Vledder Aa en Tilgrup krijgen hun oude loop weer terug. Op veel plekken worden ondiepe laagtes gegraven om in natte periodes het water in het gebied te kunnen houden. Aangrenzen sloten zijn inmiddels gedempt, veel stuwen verdwenen. Landbouwgronden zijn of worden nog afgegraven. De voedselrijke bovenlaag wordt verwijderd. Tijdens het project Rijkmanshoeve bij Doldersum is 120.000 m3 grond vergraven over een oppervlakte van 65 hectare ! Vennen zijn weer opengemaakt. Inmiddels zijn de beeklopen van de Vledder Aa en de Tilgrup over een lengte van 7 kilometer weer hersteld. Op percelen waar een paar jaar geleden nog aardappels en mais stonden bloeit nu de heide en zijn de eerste klokjesgentianen waargenomen.

Tjasker

Bij het graven van de nieuwe bedding van de Vledder Aa stuitte de graafmachine op een grote ronde verkleuring in de grond. Bij nader onderzoek werden geen sporen gevonden van archeologische oorsprong. Dus moest de oorsprong van recentere datum zijn. Aan de vorm en de afmetingen te oordelen moet de verklaring voor het fenomeen worden gezocht in een voormalige ringsloot die diende voor de opstelling van een tjasker. Dit zijn schuingeplaatste houten weidemolentjes die de boeren zelf op de wind konden draaien en op een wat primitieve manier het water uitmaalden. Kennelijk had men hier vroeger in de landbouw al te maken met wateroverlast.

Klaar

De werkzaamheden in het brongebied zijn inmiddels afgerond. In 2004 kwam zelfs minister Veerman kijken naar het eindresultaat. Het Aekingerbroek (Aekingerzand) is het voormalig beekdal van de Vledder Aa. Het gebied is nog steeds te droog. Er is erg veel bos gekapt en sloten zijn gedempt. Het vlakke gebied is vanuit een uitkijktoren prachtig te zien. In de zomer is er echter geen of nauwelijks water te zien. De Vledder Aa is nog te afhankelijk van regenwater. De grondwaterstand is nog steeds te laag. Van kwel is nauwelijks sprake. Als er in de winter veel regen valt verandert het terrein in een meertje. Dan is er weer iets terug te zien van hoe het vroeger was en staan de beide beken vol water.
Steeds meer planten worden in de herstelde gebieden waargenomen. Er is een enorme toename van dop- en struikheide. Rode Lijst soorten zoals de pilvaren en het oeverkruid doen het ook goed. Wat de vogels betreft is de toename van het aantal grauwe klauwieren opmerkelijk.
Het wordt steeds mooier in het Drents Friese Wold, maar er moet nog veel gebeuren. Het zou prachtig zijn als rond 2010 het gebied vochtiger is geworden en de beide beken weer in volle glorie zijn te zien.

Wat is al te zien ?

Veel informatie over de ontwikkelingen rond de Vledder Aa en Tilgrup is te vinden in de twee informatiecentra in Diever en Appelscha. Er zijn talloze wandel- en fietstochten in het gebied. In de buurt van Wateren is goed te zien welke herstelmaatregelen zijn genomen. Er zijn daar goede wandelmogelijkheden. Het Drents Friese Wold is bij uitstek een fietsgebied. Er is zelfs een route te downloaden die langs de mooiste plekjes van de Vledder Aa gaat: De route is te vinden op de website van het Nationaal Park ( klik naar: wat kan ik doen- fietsen)
Misschien is een bezoekje in de (natte) wintermaanden aan het stroomgebied wel leuker en verrassender dan in een (droge) zomer.