De dames zorgen voor de kleur : veldzuring

Posted on 09/06/2021 by Jan

Hooiland rood van de veldzuring

“Als deze plant bloeit doet het mij elk jaar weer herinneren aan de avondvierdaagse die ik vroeger liep. Al kauwend en sabbelend op de stengel van veldzuring vervolgden we onze weg!“  Zo maar een reactie van iemand op een foto van een rood gekleurd grasland. Sabbelen op zo’n zuringstengel, wie doet dat nog ? Net als het toevoegen van vitamine C-rijke zuringblaadjes aan een salade. Ook vrij onbekend. Het wordt tijd om de wetenswaardigheden rondom de veldzuring eens uit de vergetelheid te halen.

vrouwelijke bloem veldzuring

De vrouwen zijn dominant 

De volgende info moet een feministe goed doen. Veldzuring is tweehuizig. Er zijn vrouwelijke en mannelijke planten. De vrouwelijke planten hebben bloemetjes met stempels, de mannelijke planten hebben meeldraden en maken veel stuifmeel aan. Niks bijzonders, komt bij heel veel andere planten voor. Maar nu komt het. In een weiland vol met veldzuring overheersen de dames. Ze komen niet alleen massaal voor, ze zijn ook veel groter dan de heren. Een grasland met veldzuring is een vrouwenmaatschappij. Net als een bijenkast. De mannen fors in de minderheid, ze mogen een rolletje spelen tijdens het

mannelijke plant veldzuring

bestuiven/bevruchten, maar dan heb je het ook wel gehad. Het zijn de dames die het weiland kleur geven. De rode kleur wordt veroorzaakt door de rode vruchtjes aan de vrouwelijke plant. Als ze rijp zijn worden ze minder kleurrijk en vallen af.

Matig bemest land 

In de natte en schrale hooilanden langs de Reest komt de veldzuring niet massaal voor. De bodem is te arm. Op zwaar bemest grasland hetzelfde verhaal. Nee, veldzuring houdt veel meer van matig bemest grasland. Het liefst niet te nat en niet te zuur. Behalve in grasland voelt de plant zich ook thuis in wegbermen, op kapvlakten, op oevers van beken, rivieren en kanalen. De veldzuring komt in alle provincies voor. Kritisch kun je plant niet noemen. Dat de veldzuring het zo goed doet in ons land komt ook door de stikstofdeeltjes die jaarrond de bodem verrijken.

Meer weten over veldzuring ?

Op waarneming.nl lees je dat de plant vrijwel overal voorkomt.

Info over de plant op Flora van Nederland

Over Veldzuring en gezondheid

Een recept met veldzuring

 

Posted in Flora | Leave a comment

Zes keer stroomde de Reest door het oog van de naald deel 2

Posted on 30/05/2021 by Jan

Reestdal Den Huizen

De Reest bedreigd. Een overzicht

Even voor de duidelijkheid. De Reest stroomt als vanouds door een prachtig kleinschalig landschap zoals je dat in ons land bijna niet meer aantreft. De beek vormt de grens tussen de provincies Drenthe en Overijssel. Over de toekomst van de Reest werd aan beide zijden van die grens vaak verschillend gedacht. Zelfs binnen de provincies was er verdeeldheid.  Grensperikelen hebben op de achtergrond voortdurend een rol gespeeld. Het bleek uiteindelijk de redding van het beekdal.

Hoog water in het Reestdal. Meppel

Het eerste Reestplan ( 1839)

De kronkelende Reest zorgt bij veel neerslag voor veel wateroverlast. Er wordt behoorlijk over geklaagd. Het is ook niet leuk als het hooi richting Meppel wegdrijft ! Op advies van de provincie Drenthe doet ir. A.Kommers onderzoek en komt met een advies: er moet een kanaal komen van De Steenen Pijp tot aan Zwartsluis. Een groot aantal bochten in de Reest moeten worden afgesneden en de beek moet dieper en breder worden gemaakt. Het komt er niet van. Er is geen geld en de boeren in de regio Rouveen willen geen kanaal door hun land.

Reestdal ter hoogte bij De Steenen Pijp

Het tweede Reestplan ( 1896)

De waterhuishouding in Drenthe is er omstreeks 1880 slecht aan toe. De provincie wil dit probleem aanpakken. Er wordt weer een ingenieur van stal gehaald. Jacob Petrus Havelaar komt met een plan van aanpak, maar wie die plannen moeten uitvoeren is niet duidelijk. Waterbeheer moet een zaak van de boeren blijven! Ingenieur Havelaar wordt minister van Waterstaat en geeft dan flink gas. De afwatering in Nederland moet verbeterd. Daar gaan de mooie beekjes. Ook de Reest staat op de nominatie. In 1896 is het plan klaar: 92 bochten moet eruit, de Reest wordt dan zes kilometer korter. Het water is dan sneller uit het Reestdal weg ! Zes nieuwe stuwen moeten in de beek worden aangelegd om in tijden van droogte toch nog wat water te kunnen vasthouden. Uiteindelijk gaat het plan niet door. Er is geen geld en het Rijk wil financieel niet bijspringen.

Rond 1900 meandert de Reest ongeschonden tussen de Bloemberg en Groot Oever

Het derde Reestplan (1924)

Weer veel klachten. Het Reestdal is te nat om goed te kunnen boeren. Is daar nou niets aan te doen ? Niet alleen het Reestdal kent regelmatig wateroverlast. Ook andere beekdalen in Drenthe kampen er mee. De provincie besluit tot daden over te gaan. Rond 1920 wordt het Drentse Rivierenbureau opgericht. Centrale figuur is ir. Ferdinandus Pieter Mesu. Hij heeft grote plannen met Drenthe. Tien beekdalsystemen moeten grondig

Veel beekdalsystemen werden gekanaliseerd en verkaveld, zoals Het Oude Diep

worden aangepakt. Voor de Reest betekent dat 111 bochtafsnijdingen en op een aantal plekken moet de beek kades krijgen. Bijna zeven kilometer korter wordt de Reest als het plan klaar is. Verder moet het stroomgebied van de Reest door allerlei afkoppelingen kleiner gemaakt worden. In de landbouw breekt in die tijd een crisis uit. De situatie wordt er niet makkelijker op. Veel landeigenaren zien al die plannen niet zitten. Als Mesu dan ook nog voorstelt om een ontwateringsbelasting in te voeren wordt dit massaal weggestemd. Veel draagkracht is er niet langs de Reest. Het derde plan gaat de lade in.

Het vierde Reestplan (1938)

Na enorme regenval in de zomer van 1936 komt de problematiek van de Reest weer eens op de agenda. Vanuit een werkgroep van zes burgemeesters krijgt de Nederlandse

Tegenwoordig wordt de Reest machinaal opgeschoond.

Heidemaatschappij de opdracht een plan te maken. En dat komt er. Geen geluiden meer over bochtafsnijdingen en stuwen. De Reest moet met handkracht worden opgeschoond. De bagger kan over de Reestlanden worden gestort om de landerijen op te hogen en te verbeteren. Meer dan 100 kilometer aan sloten worden onder handen genomen. Werkverschaffing voor tweehonderd arbeiders over de periode van twee jaar. Mooi project in de crisisjaren ! Maar dan…. Dan breekt de oorlog uit en komt er niets meer van het baggeren.

Steeds meer mensen zagen de schoonheid van het Reestdal. Dit moest zo blijven !

Het vijfde Reestplan (1958)

Weer krijgt de Heidemaatschappij een nieuwe opdracht. De landbouwkundige omstandigheden in het Reestdal moeten worden verbeterd. In feite is dit plan een verbeterde versie van de vorige. Maar over het normaliseren van beken wordt inmiddels anders gedacht. Landbouwbelangen boven natuurbelangen is geen automatisme meer. Tijden veranderen en de invloed van natuurbeschermingsorganisaties wordt steeds groter.

Landgoed Dickninge: parel aan de Reest

Een Drents Bekenrapport vermeldt unieke natuurwaarden rond Dickninge en De Wildenberg. Gebieden met een wettelijke meldingsplicht in geval van werkzaamheden. Er wordt weer geruzied tussen de twee provinciale waterstaten. Een deel van het Reestwater afkoppelen richting Ommerkanaal en Hoogeveensche Vaart is ook een mogelijkheid volgens de Provinciale Waterstaat Overijssel. Is dat gebagger in de benedenloop dan nog wel nodig ? Kort samengevat : ook dit plan wordt niet uitgevoerd en de kans op nieuwe aanvallen op het unieke Reestdal wordt steeds kleiner. Steeds meer mensen ontdekken dat het beekdal van de Reest bijna het enige ongeschonden gebleven beekdal in ons land is en daarom bewaard moet blijven.

Reestvervangende Leiding

Reestvervangende Leiding eind jaren ’60 

Het normaliseren van de Reest ging dus niet door. Dat zag inmiddels iedereen wel.  Maar vanuit de agrarische hoek werd nog steeds geklaagd over te natte gronden. De oplossing zag men in het graven van een brede afwateringssloot die de titel “Reestvervangende Leiding” kreeg. De watergang, die min of meer parallel aan de Reest liep, moest snel veel water kunnen afvoeren, water dat eerder in het beekdal van de Reest terecht kwam. Het stroomgebied van de Reest kreeg hierdoor een veel kleiner oppervlakte. Uiteindelijk werd dat ongeveer 5000 ha. Het stroomgebied was ooit meer dan 30.000 ha. Dat het Reestdal langzaam verdroogde, je kon er op wachten. De Reestvervangende Leiding voert water af vanaf de bovenloop van de Reest tot aan de Hoogeveensche Vaart.

Het zesde Reestplan ( 1984)

In dit plan draait het om een waterhuishoudingsplan voor het Reestdal. Men denkt aan onderhoudsstroken langs de Reest voor machinaal onderhoud. Drie aan de Reest gekoppelde leidingen moeten zorgen voor een betere waterbeheersing. Maar er speelt meer. De gronden aan de Reest zijn inmiddels ingedeeld in beheersgebieden en

Op Takkenhoogte werd landbouwgrond succesvol omgezet in natuur

reservaten. ( Relatienota sinds 1974) Boeren krijgen een vergoeding als ze zich in een overeenkomst aan bepaalde afspraken houden. ( bijvoorbeeld geen kunstmest gebruiken, of later maaien). Ze krijgen ook de kans om op vrijwillige basis land te verkopen aan natuurbeschermingsorganisaties. Het wordt steeds lastiger om een afspraak te maken waar iedereen zich in kan vinden. Meer dan twintig (!) instanties zitten aan tafel als er overleg over de toekomst van het Reestdal plaats vindt. Uiteindelijk sneuvelt het Waterhuishoudingsplan in 1989 bij de Raad van State.

Aanleg drempel in de Reest bij Rabbinge/Den Kaat 2014 "Water op maat"

En nu ?

Het beekje de Reest wordt nu gekoesterd en bemind. Begrippen als normalisatie en waterafvoer zijn vervangen door vernatting, hermeanderen, natuurherstel, klimaataanpak, waterberging,  verontdiepen en biodiversiteit. Veel beken krijgen hun oude historische kronkels weer terug, al komt de situatie van 1000 jaar geleden natuurlijk nooit weer terug. De Reest had haar meanders nog, maar kreeg in 2015 een belangrijke up-date : het project Water op maat. Doel: verdroging van het beekdal tegengaan. Veel land grenzend aan de beek is in beheer bij de twee provinciale landschappen, Landschap Overijssel en Het Drentse Landschap. Hopelijk gaat het verwerven van gronden de komende jaren door. Pas als alle agrarische belangen in het Reestdal ondergeschikt zijn aan het verder ontwikkelen van natuurwaarden kan het beekdal uitgroeien tot wat men noemt “robuuste natuur”.

Waterberging bovenloop Reest bij Drogteropslagen.

Voor dit artikel heb ik de volgende bronnen gebruikt:

- Lezing van Bernhard Hanskamp op 24 februari 2018

- Ruilverkavelen Rond Zuidwolde – Bernhard Hanskamp en Hans Dekker

- Beelden van een beek- de Reest uitgave Het Drentse Landschap

- Hoogveen de Reest vaak bedreigd- Willem Wind ( Historische Vereniging Avereest)

 

Posted in De Reest | Tagged | 3 Comments

Zes keer stroomde de Reest door het oog van de naald: deel 1

Posted on 12/04/2021 by Jan

De Reest heeft gelukkig haar oorspronkelijke loop nog

Dit artikel gaat over zes aanvallen op het unieke karakter van de Reest, het kleine meanderende veenbeekje op de grens tussen Drenthe en Overijssel. Tot in de jaren ‘60 van de vorige eeuw zijn talloze beeksystemen in ons land genormaliseerd. In de praktijk betekent normaliseren het in de toestand terugbrengen van iets zoals het behoort te zijn. Of het herstellen van een bepaalde gewenste situatie. Toen de bevolking in ons land

Veel beken werden genormaliseerd

groeide en de landbouw steeds grootschaliger en intensiever  werd, vond men dat een kronkelende rivier of beek niet meer paste in het moderne landschap. Nederland ontwikkelde zich namelijk snel en daar hoorde een andere manier van waterbeheer bij. Beken werden rechtgetrokken en uitgediept, hooilanden, houtwallen, veentjes en hakhoutbosjes werden weggeschoven. Na deze landschappelijke sanering restte vaak een afwateringskanaal in een kaal en verkaveld landschap. Dit gebeurde bijna overal in ons land. Vrijwel iedereen vond het niet de moeite waard om er drukte over te maken. De landbouw moest produceren en daarvoor was controle over de waterafvoer nodig. Vecht, Regge, Oude Diep, Hunze, Schoonebeker Diep, Vledder Aa, Linderbeek, het zijn er teveel om op te noemen. Allemaal dienden ze de landbouw. Water afvoeren moesten ze. Door het afsnijden van de meanders verloren ze allemaal hun historische loop. De afbraak van het Nederlandse landschap was begonnen.( En gaat nog steeds door)  Opmerkelijk is het ontbreken van de Reest in dit overzicht. Wat is hiervan de oorzaak ?

Stuw in een gekanaliseerde beek. Van het oude kleinschalig landschap is niets meer over.

Wateroverlast

Denk niet dat waterbeheerders en politici de Reest over het hoofd zagen. De bovenloop bij Drogteropslagen is genormaliseerd. Van het brongebied is niets meer over, al zijn er inmiddels wel een paar meanders hersteld. Er zijn plannen geweest om de authenticiteit van de Reest helemaal om zeep te helpen. Dat is voor ongeveer 15% gelukt. De eerste

Wateroverlast in de zomer : het hooi drijft weg. Bron: Gewogen ruimte -Bernhard Hanskamp

poging was rond 1840, de zesde en laatste in 1984, hoewel er toen al geen sprake meer was om de beek te normaliseren. Het was de wateroverlast, waar het allemaal om draaide. In de wintermaanden was een ondergelopen beekdal geen probleem, maar ’s zomers als er gehooid moest worden waren ondergelopen hooi- en graslanden een ergernis voor de boeren. Dat de afvoer in de Reest zo onvoorspelbaar was had veel te maken met de vervening die in de zeventiende eeuw waren begonnen.

De Reest verloor haar bron en de sponswerking verdween

Het afgraven van het veen heeft grote gevolgen voor het Reestdal en de Reest gehad. Het brongebied van de Reest bestond uit een enorm woest en moerassig hoogveengebied tussen Zuidwolde en Hardenberg. Alleen al aan de Drentse kant lag 14.000 hectare veen.

Het vroegere brongebied van de Reest waren natte hoogveenmoerassen

Om het af te kunnen graven moest het worden ontwaterd. Er werden kanalen en wijken aangelegd. Dat was nodig om de turf te kunnen afvoeren en het woeste landschap in cultuur te brengen. Na verloop van tijd ging men steeds vaker kanaaltjes graven die op de Reest afwaterden. Voorbeelden hiervan zijn de Braambergersloot en de Vogelzangsche Wijk. Honderden jaren lang was het hoogveen in staat geweest om water vast te houden. Overtollig water liep geleidelijk via veenbeekjes ( zoals de Reest) weg. De Reest kende een constante waterafvoer. Die situatie veranderde dus. Het hoogveen als spons verdween en de Reest moest nu veel meer water verwerken. Geen wonder, dat het beekdal regelmatig op ongelegen momenten onder water stond. Er moest dus iets gebeuren. Maar wie moest het initiatief nemen? De boeren die aan de Reest woonden? De provincies? De Rijksoverheid ?

In deel 2: De Reest bedreigd. Maar liefst vijf keer is geprobeerd de unieke loop van de Reest te normaliseren. De laatste keer in 1984 gaat het vooral om waterbeheersing.

Nat Reestdal bij Meppel

 

Posted in De Reest, Vroeger en nu | Tagged , | Leave a comment

Diefstal in de tuin van Dickninge

Posted on 04/04/2021 by Jan

Gaatjes in de bloemen van de holwortel

Beleef de lente ! Wie kent die website niet ? Meer dan tien soorten vogels worden met webcams gevolgd in hun meest intieme periode. Eigenlijk een onfatsoenlijke schending van hun privacy, maar ze hebben er geen last van. Elke dag kijken duizenden volgers naar parende zeearenden, broedende steenuiltjes, klepperende ooievaars en badderende appelvinken. Het zijn prachtige beelden, maar de beleving van al dit voorjaarsgedoe gebeurt op het scherm van een smartphone of tablet. De lentebeleving is puur digitaal. Surrogaat dus. Het echte voorjaarsgevoel krijg je buiten, op een zonnige, frisse dag in maart of april. In de tuin van Dickninge bijvoorbeeld, als de holwortel bloeit.

De holwortel bloeit massaal in de tuin van Dickninge

Prachtig gezicht

In de cyclus van de natuur komt alles steeds weer terug. De sleedoorn gaat bloeien, de eerste jodelende wulp, gele dotters in het hooiland. Sleur kan ook erg mooi zijn. Vervelen doet het nooit. Neem als voorbeeld de duizenden bloeiende holwortels op landgoed

Bloemen holwortel staan horizontaal aan de stengel

Dickninge. Hoe vaak heb ik dat al gezien ? Hele mooie foto’s heb ik er gemaakt. Ieder voorjaar weer. Soms kom je er te laat, dan zijn na een paar warme droge dagen bijna alle planten uitgebloeid. Een andere jaar bloeien ze wat minder uitbundig. Een normaal koud voorjaar is gunstig, het hele groei- en bloeiproces duurt dan veel langer.

Nu ligt de tuin er prachtig bij ! Wat een bloemenweelde! Het zijn niet alleen de holwortels waar je van kunt genieten. Ook het speenkruid bloeit, net als de bosanemonen. Hier en daar staat het op holwortel lijkende vingerhelmbloem. Aronskelk en daslook bloeien nog niet.

Hommels 

Holwortels in bloei

Als je goed let op de bloei van de holwortel zie je iets aparts. De bloemen staan min of meer horizontaal op de stengel. Een bloem lijkt op een buis en bestaat uit 4 vergroeide kroonbladeren. De 2 binnenste kroonbladeren zijn aan de top met elkaar vergroeid en geven een boven- en onderlip die de meeldraden en de stempel omsluiten. Voor insecten met een hele lange tong is dat geen probleem, die kunnen makkelijk snoepen van het stuifmeel. Zelf de nectar, nog dieper in de bloem, is bereikbaar. Als je een poosje bij een veldje holwortels blijft staan vallen de dikke logge hommels op. Die vliegen van bloem naar bloem. Op koude dagen hebben ze het rijk alleen, bijen en veel andere insecten worden pas actiever bij hogere temperaturen.

Hommel op holwortel op zoek naar nectar en stuifmeel

Kleine gaatjes 

Ga eens door de knieën en kijk goed naar die kleine buisvormige bloemetjes. Of ze nu wit zijn of roze, het maakt niets uit. In veel bloemen zitten gaatjes. Met macrolens zijn ze goed te fotograferen. De gaatjes zijn sporen van een inbraak. De dader vliegt gewoon in alle onschuld rond. Wat is er aan de hand ? Aardhommels hebben geen lange tong en kunnen niet bij de lekkere zoete nectar. Ze zijn ook veel te dik om door de bloem te kruipen. Brutaal maken ze een gaatje in de zijkant van de bloem, snoepen van de nectar en het stuifmeel. Dat is ronduit asociaal, wat in de natuur komt het “voor wat, hoort wat” principe nogal eens voor. Met een mooi woord heet dat symbiose. Hier zou moeten gelden: jij mijn nectar en stuifmeel, maar zorg dan wel voor bestuiving. De hommel heeft hier maling aan. Die prikt gewoon de hele dag gaatjes in de holwortels en denkt als een ordinaire inbreker alleen maar aan zichzelf.

Posted in Flora | Tagged , , | Leave a comment

Dode ree doet leven………

Posted on 29/03/2021 by Jan

Dode ree

Op het heideveld ligt een dode ree. Het arme dier heeft zich te pletter gelopen tegen een raster. Onder normale omstandigheden springt een ree met het grootste gemak over zo’n barrière heen. Maar nu niet. De kans is groot dat het dier in paniek was. Opgejaagd misschien, door een loslopende hond ? We zullen het nooit weten. Het vinden van een dood dier is verre van leuk. In ons land land sterven maar weinig grote zoogdieren een

Brochure over aaseters

natuurlijk dood. De grootste moordenaar heet verkeer. Jaarlijks worden hier  zo’n 6000 reeën dood gereden. In heel Europa sterven per jaar zo’n 194 miljoen vogels en 29 miljoen zoogdieren door wegverkeer. Dat zijn erg trieste cijfers. Ook al worden weinig dieren op een normale manier oud, de dood is wel onderdeel van het ecosysteem. Dood doet leven. 

Aaseters in het ecosysteem 

Aas is een dood dier. Kadavers van dieren zijn buiten bronnen van mineralen, vitamines, water en bouwstoffen.  Je staat er versteld van hoeveel dieren daar weer van profiteren. Vooral van grotere dieren. Een paar voorbeelden ? Ik haal ze uit brochure “Dood doet

Botten leveren mineralen en andere bouwstoffen

Leven” van  Ark Ontwikkeling. “De zware botten van grote kadavers vormen in kalkarme landschappen decennialang een bron van mineralen. Ook het vlees is langer beschikbaar dan dat van kleine kadavers. In de winter levert dit wekenlang voedsel voor roofdieren, die zich door de lange ligtijd het aas eten eigen kunnen maken. Zeker voor onervaren roofdieren is aas een welkome voedselbron. Ook vormt het krachtvoer voor roofvogels tijdens de trektijd en voor dassen aan het eind van een winterrust. Een groot kadaver biedt de mogelijkheid om voedselvoorraden aan te leggen. Dit hamstergedrag is onder andere bekend van raven: hun snel groeiende jongen hebben veel voedsel nodig in korte tijd”.  

De raaf is een aaseter

Weinig energie

In bovenstaande tekst worden er al een paar genoemd, maar er zijn er veel meer. De meeste dieren zijn geen fulltime aaseters, maar eten van een kadaver als het toevallig zo  uitkomt. Het eten van aas heeft een groot voordeel. Het kost weinig energie om het te bemachtigen. Een vleeseter moet onder normale omstandigheden meer energie uit zijn prooi halen, dan de energie die het kost om die prooi te vangen. Als dat niet lukt verzwakt het dier.

Onderzoek

In België, Duitsland en Nederland is in een aantal natuurgebieden negen jaar lang onderzoek met wildcamera’s gedaan. Daarbij werden aangereden dode dieren gebruikt als aas ( zoals ree en edelhert) Het resultaat van het onderzoek was verrassend. Maar liefst 18

De koolmees gebruikt haren voor nestmateriaal

soorten zoogdieren en 77 vogelsoorten gingen aan tafel. Directe aaseters voeden zich met het dode dier, indirecte aaseters zijn er ook. Die eten bijvoorbeeld van insecten op het kadaver. Elf roofvogelsoorten bleken te foerageren op kadavers, net als vijf soorten uilen en drie soorten spechten. Het gaat niet alleen om vlees. Een aantal vogelsoorten waaronder kraai, spreeuw en koolmees pikten haren weg om te gebruiken als nestmateriaal. De komst van de wolf in ons land is voor aaseters gunstig. Wolven eten hun prooi namelijk nooit helemaal op.

 

Posted in Fauna | Tagged , | 1 Comment

Fitis en tjiftjaf, moeilijk te onderscheiden, totdat………..

Posted on 15/03/2021 by Jan

Het is voorjaar. De pruimenboom bijna in bloei en de tjiftjaf is weer terug !

Het voorjaar is in aantocht ! Net als een heleboel vogelsoorten. Vanuit Afrika of Zuid-Europa op weg naar ons om te doen wat er gedaan moet worden: het in stand houden van de soort. Onder al die binnenkomende vogeltjes zitten een heleboel mooie soorten met prachtige kleuren. Wat dacht je van de gekraagde roodstaart, de blauwborst of de wielewaal ? Onder vogelaars mateloos populair. Veel minder aandacht is er voor een groep onopvallende  zomergasten die je bijna overal kunt zien en horen. Bescheiden gekleed in bruine, groene en lichtgele tinten. Het is een lastige groep om op naam te brengen. Om het niet te moeilijk te maken beperk ik me maar tot twee vertegenwoordigers uit dit moeilijke volkje: de fitis en de tjiftjaf.

De fitis zit vaak op een vaste zangpost

Zodra ze gaan zingen……

Heb je ze in de verrekijker, dan wil een blik op de wenkbrauwstreep en de kleur van de pootjes nog wel eens helpen. Op de website van de Vogelbescherming worden de verschillen tussen tjiftjaf en fitis erg overzichtelijk in beeld gebracht. Gelukkig doen deze vogeltjes ( de mannetjes) in het voorjaar de hele dag niets anders dan zingen en lossen dan direct het determinatieprobleem op. In hun zang zijn ze namelijk totaal verschillend ! Met je ogen dicht is het op naam brengen van dat geelbruine vogeltje een makkie ! Daar heb je helemaal geen vogelgids voor nodig.

Tjiftjaf of Zilpzalp ?

De tjiftjaf hoort bij de groep vogels die hun eigen naam roepen. Niet zo duidelijk als de koekoek en de grutto dat kunnen, maar als je goed luistert doet deze vogel dat ook. Mijn voorkeur gaat uit naar de Duitse benaming van dit vogeltje : der Zilpzalp. Deze naam past m.i. beter bij zijn roep dan het “getjiftjaf ” bij ons .

Fitis in jonge berkenopslag

Van hoog naar laag

De zang van de  fitis is een heel ander verhaal. Ben je in een melancholieke bui en wil je dat een poosje vasthouden, ( soms ook wel lekker) blijf dan een poosje naar een zingende fitis luisteren. Het vogeltje zal de weemoed bij je alleen maar versterken. Het korte en steeds herhaalde riedeltje is kort en verloopt in zoete klanken van hoog naar laag. Wat tijdens het zingen op valt is dat het mannetje vaak terug komt naar dezelfde zangpost. Als fotograaf krijg je dan alle kansen om een mooie opname te maken.

Biotoop waar tjiftjaf en fitis zich thuis voelen

Waar zitten ze ? 

De tjiftjaf zit bijna overal, in tuinen, parken en bosjes, het liefst met wat struweel als ondergroei. Het aantal broedparen in ons land ligt rond de 500.000, dus echt zeldzaam is dit leuke vogeltje niet. De fitis is wat kritischer. Stedelijk gebied is niet populair bij de fitis. Een paartje broedt het liefst in jonge opslag, bijvoorbeeld in duinen, heidegebieden of jonge bossen. Er is vaak veel kritiek op grootschalige boskap,  maar als de kapvlakte verandert in een open gebied met boomgroepjes en struweel, is dat gunstig voor de fitis. Als opslag van bomen en struiken uit de heide wordt weggehaald ( heideschonen) zal de fitis er niet broeden. Voor een aantal vogelsoorten ( boompieper, fitis en roodborsttapuit) is het beter om op heideterreinen een aantal  (jonge) bomen te laten staan. Bijvoorbeeld in groepjes.

Posted in Fauna | Tagged , , | Leave a comment

Stinzenplanten brengen het voorjaar

Posted on 07/03/2021 by Arjan

Massale bloei holwortel in de tuin van Dickninge

De tuin van Landgoed Dickninge is “wereldbekend”. Als de bomen nog kaal zijn en de nachten nog koud, is daar het voorjaar namelijk al lang begonnen. In februari en maart komen sneeuwklokjes massaal boven de grond en eind maart is de bodem van het bos bedekt met de kleurrijke tapijten van holwortel, bosanemoon en ander vroege bloeiers. Dat trekt veel volk. Waardoor komen al die prachtige planten alleen in die tuin voor en niet of veel minder ergens anders ? Het antwoord is niet zo moeilijk te geven. Het gaat hier namelijk over een bijzonder groep voorjaarsbloeiers binnen de Nederlandse flora : de stinzenplanten. Daar zit een verhaal achter.

Stinzenplanten in de Notaristuin Den Burg Texel

Stins

Het woord stins is een Fries woord. Het betekent versterkt en stenen huis.  In Friesland is men ooit begonnen om de typische flora van de stinzentuinen te beschrijven. In 1932 verscheen het eerste boek. Vanwaar die interesse ? Rijke bewoners waren waarschijnlijk niet echt tevreden over de kleuren in hun grote tuinen, want men liet uit Midden-en Zuid-Europa rijkbloeiende en sierlijke gewassen importeren om de tuinen en parken wat meer aanzien te geven. Dat waren vooral planten die groeiden uit bollen, knollen of wortelstokken. Vaak bijzonder kleurrijk. Na een lange donker winter een lust voor het oog ! Je werd er vrolijk van.

Borg

Er is een verhaal over het ontstaan van het woord stinzenplant. Het speelde zich af in het Friese Veenwouden. Bewoners van de Schierstinsaldaar zagen de bloei van een prachtig

Veel tuinen met stinzenplanten zijn voor publiek toegankelijk

plantje en wisten niet hoe het heette. ( bleek het Haarlems Klokkenspel). De plant kreeg de naam “stinseplant“, zo logisch als wat. In een boek over Dantumadiel in 1932 werd de naam door de schrijver gebruikt. Sinds die tijd is de term stinsplant of stinseplant langzaam verbasterd tot stinzenplant. In de provincie Groningen wordt een (stenen) landhuis borg genoemd. Ze hebben daar ook een heel mooi woord voor al die kleurrijke voorjaarsplanten:  börgbloumkes. In Groningen een Fries woord gebruiken, nee dat ging niet gebeuren.

Waar werden ze weggehaald ? 

Als je je wat meer gaat verdiepen in de geschiedenis van onze stinzenflora,  (er is heel veel

De tuin bij de dorpskerk van Diepenveen

informatie op internet en er zijn prachtige boeken over geschreven) kom je vaak het begrip Kleebwald tegen. Het oorspronkelijke pure en natuurlijk milieu voor stinzenplanten ligt vooral in de bossen van midden Europa. Dat zijn de (helling) bossen van de middelgebergten waar bodemmateriaal ( humus) door jarenlange erosie naar beneden is afgegleden. Aan de voet van de berg/heuvel ontstond op die manier een zeer voedselrijk milieu, vaak kalkrijk, lemig of kleiig. De humuslaag van gevallen blad zorgde voor een rijk bodemleven. Dit soort bos wordt Kleebwald genoemd. Het is moeilijk om er achter te komen, waar het woord Kleeb vandaan komt. Er wordt beweerd dat Kleeb een veldnaam is. ( bron: artikel Leo Stockmann) Het woord heeft in de Duitse taal in ieder geval geen betekenis.

Definitie van stinzenplanten

In een oude uitgave van de KNNV getiteld “stinzenplanten in Nederland” staat de volgende omschrijving: “Onder stinzenplanten verstaan wij een soort die in zijn verspreiding binnen een bepaald gebied vrijwel uitsluitend beperkt is tot stinzen, buitenplaatsen, oude boerenhoeven, pastorietuinen en aanverwante milieus, zoals kerkhoven en oude stadswallen. Het gaat in de regel om soorten met opvallende bloemen, die vroeger op buitenplaatsen e.d. zijn aangeplant en die vervolgens zijn verwilderd en ingeburgerd”. 

Martena State in Kornjum is een mooi voorbeeld van een stins

Mensenwerk 

Het milieu voor de stinzenplanten is geen natuurlijk milieu. Het is een omgeving die door toedoen van menselijk ingrijpen anders is dan de directe omgeving. Door vergraven, bemesten, aanvoer van aarde, door aanplant van bijvoorbeeld beuken, e.d. ontstond een geschikt biotoop voor een stinzenflora. De grond bemesten kon door de vijvers en grachten

Look zonder look is een begeleider van stinzenplanten

op te schonen en de humusrijke modder in de tuin te deponeren. Er zullen dan ook heel wat jaren verstreken zijn voordat de biotische en abiotische omstandigheden optimaal genoemd konden worden. Overigens profiteren ook andere planten van deze omstandigheden. In tuinen met stinzenflora komen ook veel soorten voor, die ook buiten het landgoed zijn te bewonderen. Fluitenkruid, speenkruid, look zonder look, dagkoekoeksbloem en zevenblad zijn daar voorbeelden van. Dit zijn geen stinzenplanten, maar begeleiders, planten die zich vaak erg thuis voelen in het vochtig stikstofrijke en voedselrijke Een biotoop maken voor stinzenplanten was geen eenvoudige zaak, het was vaak een kwestie van lange adem en veel geld.

Andere soorten 

Naast de overbekende sneeuwklok, holwortel en krokus zijn er nog heel erg veel andere soorten die onder de categorie stinzenplant vallen. Andere voorbeelden zijn vingerhelmbloem, lenteklokje, gevlekt longkruid, daslook, gevlekte aronskelk, bosgeelster en knikkende vogelmelk. Natuurlijk zijn er veel meer. Een heel overzichtelijk en prachtig uitgelegen boek is de Basisgids Stinzenplanten met daarin 120 soorten prachtig in woord en beeld gebracht. Het boek is uitgegeven door de KNNV. Een aanrader voor een ieder die wat meer over stinzenplanten wil weten.

Geneeskrachtig?  

Ook bij kloosters werden tuinen met stinzenflora aangelegd, maar dat gebeurde vaak om een andere reden. Men had ontdekt, dat er ook planten tussen zaten met geneeskrachtige eigenschappen. De holwortel op Dickninge heeft zeer waarschijnlijk alles te maken met  de geschiedenis van het dubbelklooster Dickninge ,dat eeuwenlang op de plaats van het huidige landgoed heeft gelegen.  De holwortel werd door veel mensen kloosterkruid genoemd. Van de plant wordt beweerd, dat de plant verdovende en kalmerende eigenschappen heeft.

Lenteklokje in de tuin van Jongemastate in Raerd

Vindplaatsen in Noord Nederland

De provincies Groningen, Friesland en in mindere mate Drenthe zijn de schatkamers van onze stinzenflora. Hieronder een lijst van locaties waar je als stinzenplantenliefhebber je hart op kunt halen:

Provincie Groningen:                                                Provincie Friesland: 

Pieterburen- Domies toen                                              Jelsum- Dekemastate 

Slochteren- Fraeylema Borg                                        Cornjum- Martenastate

Uithuizen- Menkemaborg                                             Raerd- Jongemastate 

Drenthe: 

De Wijk- Landgoed Dickninge

Assen-  Landgoed Overcingel

Verhildersum bij Leens is een mooi voorbeeld van een Groninger borg

Wanneer bloeien ze?

Stinzenplanten zijn typische voorjaarsbloeiers. Ze bloeien in de vroege lente en als de zomer begint zijn ze bijna allemaal al weer verdwenen. Een kort en heftig bestaan dus. Alles moet gebeuren in een korte periode : groeien, bloeien, vruchten en zaden maken en reservevoedsel maken voor het overleven onder de grond. Licht is een belangrijke voorwaarde in hun bestaan. Als je een bezoek wilt brengen aan een locatie met bloeiende stinzenplanten, hoe weet je welke soorten te zien zijn en waar? Een prachtige website geeft je het antwoord: de Stinzenflora-monitor.

Sleutelbloemen in Domies Toen in Pieterburen

Hoe overleven ze?
In de zomer en winter zijn de bovengrondse delen van de meeste stinzenplanten niet te zien. Onder de grond bevinden zich de knollen (van bijvoorbeeld holwortel, crocus en voorjaarshelmbloem) , de bollen (van bijvoorbeeld vogelmelk, daslook en sneeuwklokje), of wortelstokken, zoals bij de gele anemoon. In het voorjaar is de groei van de planten, vooral bij warm voorjaarsweer, explosief. De meeste stinzenplanten horen thuis in de bossen, waar ’s zomers weinig licht is. De meeste tuinen van landgoederen, buitenverblijven e.d. zijn in het vroege voorjaar rijker aan bloeiende planten dan in de zomer.

Rondom de Schierstins in Veenwouden staan veel soorten stinzenplanten

 

Meer weten ?

-Niet over stinzenplanten, maar wel een site waarop alle stinzen in Friesland worden benoemd.

- Een overzicht van de mooiste borgen in de provincie Groningen

- Een overzicht van de belangrijkste staten en stinzen in Friesland

 

Posted in Flora, Natuur | Tagged , , , , , , , | Leave a comment

Galanthofilie ( liefde voor sneeuwklokjes) in de tuin van Dickninge

Posted on 27/02/2021 by Jan

Massale bloei sneeuwklokjes in de tuin van Dickninge

Een aantal begrippen eindigend op -ofilie zijn nogal beladen. Dat geldt niet voor bibliofilie, hoewel die hobby behoorlijk in de papieren kan lopen. Je doet er in ieder geval niemand kwaad mee. Weinig mensen kennen dit woord, maar ze bestaan wel:  galanthofielen. Onschuldiger kan bijna niet. Dat zijn namelijk mensen die heel erg van sneeuwklokjes  houden. Galanthus betekent melkwitte bloem. Bedacht door Linnaeus in de 18e eeuw. In Engeland noemen ze de plant snowdrops. Ook leuk gevonden.

sneeuwklokjes als stinzenplant in de tuin van dorpskerk Diepenveen

Stinzenplant 

Sneeuwklokjes zijn stinzenplanten. Planten die vroeger zijn ingevoerd (vaak bol-en knolgewassen) om tuinen van deftige huizen en  landgoederen te verfraaien. In de tuinen van landgoed Dickninge staan de snowdrops in februari/maart bij honderden in bloei. Het zijn de voorlopers van andere stinzenplanten, zoals de holwortel, want die kleurt in april de tuinen wit en roze.

Vrolijk

Het meest voorkomende sneeuwklokje is, hoe kan het ook anders, het gewone sneeuwklokje. Het plantje houdt van humusrijke, beetje vochtige en niet te zure grond. En natuurlijk van licht !  Het sneeuwklokje kondigt als eerste het voorjaar aan. Dat doet ie soms al in januari ! Misschien is voorjaarsbloeier geen goed woord en moet je bij het sneeuwklokje eerder spreken van winterbloeier. Voorjaarsbloeiers laten hun mooiste kleuren zien als de bomen nog kaal zijn. Daarna verdwijnen ze in stilte of kwijnen weg door gebrek aan aandacht, want dat laatste hebben ze dan meer dan genoeg  gehad. Na de winter smachten we met z’n allen naar het voorjaar en een tuin met bloeiende winterakonieten, krokussen  en sneeuwklokjes maakt ons vrolijk. Net als knalrode bollenvelden of een plantsoen met honderden gele narcissen. We kunnen er niet genoeg van krijgen.

Erg veel soorten 

Ik heb veel respect voor mensen met een gespecialiseerde natuurkennis. Iemand die alle Nederlandse vogels aan het geluid herkent bijvoorbeeld, of een bioloog die een prachtige gids schrijft over de meer dan 380 soorten zweefvliegen die in ons land voorkomen. Zo heb je dus ook sneeuwklokspecialisten die moeiteloos de 19 verschillende soorten uit elkaar kunnen houden. Binnen die 19 soorten heb je talloze variëteiten of cultivars, dat zijn planten die door vermeerdering en kruising bepaalde eigenschappen hebben gekregen.

Sneeuwklokjes op Texel in bosje bij De Cocksdorp

Texel

De belangrijkste plek met sneeuwklokjesteelt van ons land is Texel. Dat is ontstaan in de jaren ’60. Texelaars hadden ontdekt dat sneeuwklokjes in Frankrijk werden gezien als onkruid en dat niemand daar moeilijk deed als je polletjes uit de bossen weghaalde. Daar zagen ze op Texel wel brood in. Dat was nog eens wat anders dan schapen ! Op het eiland werden  de bolletje uitgezet in de bossen, singels en houtwallen. Inmiddels is de bolletjesteelt in de bossen verboden, maar vind je daar nog steeds hele velden sneeuwklokjes. De plantjes worden nu op aparte velden gekweekt.

Hommel op bloeiende wilg

Voortplanting

Op zachte februaridagen zie je al citroenvlinders fladderen, nerveus op zoek naar voedsel dat er misschien helemaal nog niet is. Of een verdwaalde hommelkoningin, te vroeg wakker geworden uit de winterslaap. ( de gewone hommels zijn allemaal dood) Waar vinden deze vroege insecten het energierijke  stuifmeel en nectar ?  Onderzoek heeft aangetoond dat insecten in staat zijn om uit bloemen van sneeuwklokjes nectar te halen.  De website Flora van Nederland  meldt: “Vroeg actieve bijen en hommels halen bij gunstig weer al vanaf februari uit de sneeuwklokjes  oranjekleurige pollen en zelfs een kleine hoeveelheid nectar. Mogelijk treedt er soms ook vruchtzetting in de Benelux op. De zaden worden door mieren versleept, omdat er een voor hen aantrekkelijk mierenbroodje aan zit.”  Als de sneeuwklokjes in Nederland het voor hun voortplanting moeten hebben van bestuiving door insecten, dan wordt het niet wat. Sneeuwklokjes genoeg, maar te weinig insecten, dus te weinig bestuiving en bevruchting. Nee, een nieuwe generatie sneeuwklokjes krijg je vooral door vermeerdering via bollen. Dat heet ongeslachtelijke voortplanting. Bollenteelt op Texel bijvoorbeeld is voor een groot deel gespecialiseerd in het vermeerderen

Sneeuwklokjes op Landgoed Dickninge

Dickninge

Landgoed Dickninge ligt even buiten De Wijk en leent zich prima voor een korte wandeling. De tuin is vrij toegankelijk. In februari/maart  bloeien sneeuwklokjes massaal, later in het voorjaar gevolgd door  holwortel en bosanemoon.

 

 

Meer lezen over sneeuwklokjes ? 

Over de geschiedenis van het sneeuwklokje

Het sneeuwklokje is een stinzenplant 

Leuke info van het blad Landleven.

Informatie op Flora van Nederland 

Over verschillende soorten en andere voorjaarsbloeiers ( Buitenleven)

Filmpje over het vermeerderen van sneeuwklokjes

What do you want to do ?

New mail

Posted in De mooiste plekjes, Flora | Tagged , , | Leave a comment

Aan de knoppen herken je de boom

Posted on 21/02/2021 by Jan

knoppen van de paardenkastanje in de winter

Waaraan herken je een boom ? Aan de vorm van het blad natuurlijk. Bij een aflevering van De Slimste Mens kreeg een deelnemer een galerij van acht bladeren te zien. Dat lukte gedeeltelijk. Niet vreemd natuurlijk, want zo makkelijk is dat niet. Het blad van de paardenkastanje gaat wel lukken, net als het blad van de eik. Canadezen zullen niet veel

Eiken op landgoed Dickninge - herkenbare boomsilhouetten

moeite hebben met het blad van de esdoorn. Toch zijn er meer herkenningspunten aan een boom. Het silhouet ( de vorm) kan heel karakteristiek zijn (spar, eik) , net als de schors (plataan). Dit artikel gaat over een ander kenmerk: de  knoppen. Boomknoppen kunnen zo verschillende zijn, dat het je in de winter lukt om een boom op naam te brengen. De mooiste tijd om naar de knoppen te gaan is februari/maart, als de boom weer een sapstroom krijgt en de knoppen gaan zwellen.

knoppen van de esdoorn

Wat is een knop ? 

Aan het eind van de zomer heeft de boom aan de twijgen die dat jaar zijn gemaakt uitstekende knobbeltjes gevormd. Dat zijn de knoppen die in het volgende groeiseizoen garant staan voor nieuwe scheuten, bladeren en/of bloemen. Aan een boom vind je vier soorten knoppen:

- bladknoppen ( bij alle bomen)

- bloemknoppen ( sleedoorn)

- gemengde knoppen, die bladeren en bloemen bevatten  ( paardenkastanje)

- slapende knoppen, die alleen in bijzondere omstandigheden uitkomen

Jonge bomen hebben alleen bladknoppen. Ze bloeien pas later. Bladknoppen zijn vaak wat spitser dan gemengde knoppen of bloemknoppen. Vaak zijn knoppen te klein om ze in de lengte door te snijden, mocht je willen weten hoe ze er van binnen uitzien. Bij de knop van

Een spruitje is een eetbare bladknop

een paardenkastanje wordt dat al wat makkelijker, maar de meest geschikte knop om van binnen te bekijken is het spruitje ! Snijd maar eens een spruitje open en je ziet allemaal kleine laagjes op elkaar: opgevouwen blaadjes. Het spruitje heeft geen schubben ( gelukkig maar). Knoppen zonder schubben worden naakte knoppen genoemd. Knoppen met mooie schubben vind je op de tak van een paardenkastanje. Zet in het vroege voorjaar een paar kastanje takken op een vaas en geniet van het wonder dat uit zo’n knop komt !

Schubben beschermen de knoppen van de eik

Knopschubben  

Knoppen mogen niet uitdrogen, bevriezen of kapot gaan door schimmels. Als een veilige warme jas worden de tere opgevouwen bladeren en/of bloemen door schubben omhuld. Sommige knoppen zijn behaard en voorkomen te veel warmteverlies. Andere zijn leerachtig en houden verdamping van vocht tegen. Het tegenovergestelde is ook niet goed: inwateren. Als een knop niet goed is afgesloten van de buitenwereld kan vocht binnendringen. De knop wordt dan vatbaar voor schimmels of bacteriën. Knopschubben zijn bladeren, die een andere functie hebben gekregen dan de gewone bladeren.

Littekens

Aan een tak in de winter valt meer te ontdekken dan de knoppen. Littekens bijvoorbeeld. We onderscheiden bladlittekens en ringlittekens.  Het bladlitteken is de plek waar de bladsteel aan de tak heeft gezeten. Meestal zijn deze littekens klein, maar bij bomen als paardenkastanje en vlier zijn ze goed te zien. Op de plek waar de steel heeft gezeten is een kurklaagje gegroeid. De stippen die je in het litteken ziet, zijn de vaatbundels die de bladsteel en het blad van water en voedingsstoffen hebben voorzien. In een vaatbundel bevinden zich ook vaten met een dalende sapstroom. Met het blote oog zijn ze natuurlijk niet te zien.

Bladlitteken en ringlitteken op de tak van een paardenkastanje

Op de plek waar zich een ringlitteken heeft gevormd, heeft een eindknop gezeten. Bij het uitkomen van de knop vallen de schubben af en laten streepjes op de tak achter. Het stukje tak tussen twee ringlittekens is een jaar oud. Door de ringlittekens te tellen kun je dus vrij simpel de leeftijd van een tak bepalen.

Lenticellen op de tak van een gewone vlier

Lenticellen

Op heel veel takken zijn kleine vlekjes te zien. Bij de ene boom duidelijker dan de bij andere. Soms lijken ze op langwerpige spleetjes, een soort huidmondjes. Ze liggen vaak  een beetje verhoogd op de tak. Het gaat hier om kurk poriën, beter bekend al lenticellen. In een lenticel liggen de kurkcellen ver uit elkaar. Hierdoor is het mogelijk dat lucht in het inwendige van de boom kan binnendringen. Levende cellen doen aan verbranding en hebben voor dat proces zuurstof nodig. De gewone vlier heeft hele duidelijke lenticellen. Let er maar eens op.

Meer weten over boomknoppen?

 

knoppen vlier

Over knoppen als voorbodes van de lente in het blad Roots 

Leuke tips over het fotograferen van knoppen van het blad Natuurfotografie 

 

 

What do you want to do ?

New mail

Posted in Flora | Tagged , , , , , | Leave a comment

Wat doet een das in de winter ? Of juist niet ?

Posted on 15/02/2021 by Jan

dassensporen in de sneeuw

Dassen voelen zich thuis in het Reestdal. Dat is ook geen wonder, want in het beekdal hebben ze alles wat ze nodig hebben: zandgrond met een beetje reliëf om er een ondergrondse burcht te bouwen,  genoeg plekken waar veel regenwormen zitten (hoofdvoedsel) en een relatief rustig gebied, ook al staat die rust wel behoorlijk onder druk. ( met dank aan Corona)

Op zoek naar regenwormen. Krabsporen van de das in grasland .

Winterrust

Dassen zijn nachtdieren, de kans dat je er een ziet is niet zo groot. Veel mensen denken dat een das in de wintermaanden een winterslaap houdt, maar dat is niet zo. Ze houden meer een soort rustperiode waarin de lichaamstemperatuur een beetje daalt en er wat minder lichaamsvet verbrandt. Maar heel erg veel weten we er ook niet van, want er is nauwelijks  onderzoek naar gedaan. Wat we wel weten is dat dassen in Noord-Europa in strenge winters maanden onder de grond blijven. Ze verbranden dan hun vet. In het voorjaar komen ze broodmager uit hun burcht. Een onderzoek met een gezenderde das in het Gooi in de winter van 2012/2013 maakte duidelijk dat bij hele koude omstandigheden de das lekker binnen bleef, in januari 18 nachten en in februari 11 nachten. Het is dus belangrijk dat dassen in de zomer en herfst een stevige vetvoorraad aanleggen.

Vanuit de dassentunnel het weiland in.

Innesteling 

Dassen hebben geen vaste voortplantingstijd, zoals reeën ( juni/juli), of hazen ( februari/maart). Toch worden de meeste vrouwtjesdassen bevrucht voor het einde van april. Na de paring gaan de bevruchte eicellen zich een paar keer delen. Dan stopt het proces en maken de eiklompjes (blastocysten) zich vast aan de wand van de baarmoeder. Daar kunnen ze wel een half jaar blijven zitten. In de winter pas beginnen de embryo’s zich te ontwikkelen. Dat duurt ongeveer zeven weken.  Tussen half januari en eind maart worden diep in de burcht, in de kraamkamer, de jongen geboren. Meestal twee of drie. Hartstikke blind en nog geen 10 cm lang.  Een vrij ingewikkeld voortplantingsproces. Misschien maakt onderstaand jaarschema het allemaal wat duidelijker.

jan      feb      mrt      apr      mei      juni      juli      aug      sept      okt     nov    dec

         geboorte jongen                                                    ____________________________________________________________

innesteling            paring                         blastocysten in wand baarmoeder 

Wissel das op weg naar de burcht

Sporen in de sneeuw

Dassen leiden een geheimzinnig bestaan. Althans, in onze ogen. Ze zijn er wel, maar we zien ze niet of nauwelijks. Een kwestie van een ander bioritme. Een verschil van dag en nacht. Als er sneeuw gevallen is verandert dat. Dan wordt de sluier van dat duistere en mystieke leven een beetje opgelicht. Wie tijdens  een wandeling in een gebied waar dassen voorkomen een beetje oplet kan duidelijke dassensporen zien. Druk belopen wissels (vaste looppaadjes) bijvoorbeeld, soms dwars door heideveldjes en graslandjes. Of plekken waar de sneeuw is weggeschoven en de bosbodem is losgewoeld. Daar moet in het pikkedonker een hongerige das gestruind hebben. Met de lange nagels van de voorpoten krabbend in de bevroren en besneeuwde humuslaag en  met zijn gevoelig neus als een stofzuiger op zoek naar de geur van regenwormen.

Belopen dassenburcht

Dassenwerkgroepen 

Vrijwel alle dassenburchten in het Reestdal worden door leden van dassenwerkgroepen gecontroleerd op bezetting en verstoring. De beste tijd om dassen te zien is de zomer. Dan zijn de nachten zo kort, dat dassen in de schemeruren of al eerder de burcht uit komen. Dat doen ze ‘s winters pas laat in de nacht en vaak kort. Een laag sneeuw verraadt de aanwezigheid van dassen in en rondom de burcht. Belopen ingangen en veel omgewoelde plekken geven een duidelijke indicatie: deze burcht is bewoond !

Wil je meer informatie ? 

Informatieve sites over het leven van de das in ons land zijn:

- De Zoogdiervereniging

-Dassenwerkgroep Brabant

Een heel leuk boek over de das verscheen in 2015. De verrassende titel: De Das. Erg toegankelijk boek voor iedereen die meer van dit zoogdier wil weten. Let op : In de webshop van de Zoogdiervereniging kost dit boek 12.50 euro. Bij Bol.com betaal je 69.95 euro !!! Het is hetzelfde boek.

 

Posted in Fauna | Tagged , | Leave a comment