Het beekdal van de Elperstroom

Posted on 07/07/2020 by Jan

De Elperstroom

Het Reestdal is prachtig. Maar….. het is niet het enige beekdal in ons land waar je in het landschap van honderd jaar terug mag wegdromen.  Het beekdal van de Elperstroom bijvoorbeeld is ook zo’n paradijsje . Voor velen onbekend terrein.  Misschien moet dat ook maar zo blijven. Toch kan ik het niet nalaten om er wat over te vertellen.

 

Moerassige plekken in het beekdal

Waar ?

Het beekdal van de Elperstroom ligt ten oosten van het Drentse dorpje Elp. Het ligt wat ingeklemd tussen de boswachterijen van Grolloo en Schoonloo. Net zoals de meeste andere Drentse beekdalen ligt het geïsoleerd als een natuurlijk eiland te midden van intensief gebruikte landbouwgronden en productiebossen.  Als je het Drenthepad loopt kom je er langs. Op de website Routeyou.com  kun je een mooie rondwandeling  downloaden. Fietspaden  kruisen het beekdal, of lopen langs de randen.  Veel recreanten laten het beekdal dus ongewild links liggen. En dat is erg jammer, want het is één van de best bewaarde en mooiste beekdallandschappen in Drenthe. Je moet het vooral lopend verkennen.

Netwerken van beekdalen in het Drenthe van rond 1900

Oude kaart van rond 1900 

Het reservaat heeft geen directe verbinding met andere beekdalen. Dat was honderd jaar geleden wel anders. Op de topografische kaart van rond 1900 kun je dat goed zien. Vrijwel alle beekdalen (groen)  zijn met elkaar verbonden. Het landschap bestond verder uit woeste gronden (paars) .Rond de dorpen lagen de bouwgronden die ook wel essen werden genoemd.(wit) Wat moet dit een prachtig en afwisselend landschap zijn geweest  ! Met een beetje fantasie droom je, kijkend naar de kaart, zo weg naar een wereld die we helemaal niet meer kennen. Om een idee te krijgen moeten we het nu doen met hele oude foto’s of schilderijen gemaakt door de schilders van de Haagse School. Dat schilderachtige ( en vaak ook arme) Drentse land is er niet meer. Gelukkig zijn er nog wat plekken waar de sfeer van ooit is blijven hangen en daar is het beekdal van de Elperstroom er één van.

Natte hooilanden met op de voorgrond bloeiende ratelaars

Typische kenmerken van een beekdal 

Tussen bovenloop en benedenloop is het gebied landschappelijk een juweeltje. Je ziet alle karaktereigenschappen van een beekdal om je heen: houtwallen, natte hooilandjes, greppels, elzenhagen, kleine bosjes, een meanderende beek, moerasjes en op de flanken nog bolvormige essen. De hooilandjes zijn allemaal begrensd door elzenhagen of houtwallen. Zo ontstaat een prachtig coulisselandschap. Loslopende galloways begrazen de natte graslanden. De Elperstroom staat voor een netwerk van beekjes en slootjes,die samen het natte ecosysteem in stand houden.

Continue reading →

Posted in Andere beekdalen | Tagged , , , | 1 Comment

Reestdal bij Drogteropslagen na 3 jaar : natuurenclave in agrarisch landschap

Posted on 24/06/2020 by Jan

Op vrijdagmiddag 22 september 2017 werd in het veld, buiten het Drentse dorp Drogteropslagen, een klein feestje gevierd. Aanleiding ? De opening van 13 ha nieuwe Reestdal-natuur. Enthousiasme over de  metamorfose van een gekanaliseerde Reest in een beekje aangevuld met nieuwe natuur en waterberging. We zijn nu drie jaar verder. Een goede reden om daar weer eens een kijkje te nemen.

Foto Harald de Graaff

Lepelaars

Een paar weken terug meldde Harald de Graaff, districtsbeheerder van het Drentse Landschap, dat in het Reestdal bij Drogteropslagen regelmatig foeragerende lepelaars werden gezien. Dat had niemand voor 2017 kunnen bedenken.  De Reest was toen niet meer dan een saaie afwateringssloot. Harald maakt een paar mooie foto’s van de slobberende  en met hun snavel maaiende vogels. Als lepelaars het de moeite vinden om in dit gebied te landen, dan moet er wel iets bijzonders  aan de hand zijn. En dat is ook zo.

Nieuwe natuur en waterberging in de bovenloop van de Reest.

Op bovenstaande foto is de natuurontwikkeling in de bovenloop van de Reest goed te zien. De Reest stroomt tussen de N377 ( rechts onder) tot de Braambergersloot ( links boven) Voor 2017 is er van natuur in dit deel van het beekdal geen sprake. Zoals eerder al opgemerkt, de Reest is dan niet meer dan een kaarsrechte sloot met als ( agrarisch) doel om overtollig water zo snel mogelijk af te voeren. Het water komt terecht in de Braambergersloot. Meanderen doet het beekje pas aan de andere kant van Het Bergje. Kronkels krijgt de Reest in het project niet echt, wel natuurvriendelijke oevers en verbinding met een aantal gegraven laagtes . Die plasjes doen dienst als opvang van water bij extreme neerslag. Misschien moet de doelstelling nu tweeledig zijn en is het gebied vooral nodig om bij droogte zoveel mogelijk water vast te houden.

Twee werelden en tegenstellende belangen: landbouw en natuur

Ingeklemd 

De situatie is karakteristiek voor Nederland. Het beekdal ligt namelijk helemaal ingeklemd in het agrarisch landschap. Aan de Overijsselse kant is het alleen maar intensieve landbouw,  aan de Drentse kant tussen het projectgebied en het dorp Drogteropslagen ook.  Een strook natte natuur  als een oase in  de eentonige ecologische groene woestijnen van het  grootschalige agrarische landschap.

Moerasbos 

Tijdens de realisatie van het project zijn op een aantal plekken elzen geplant. Op een klein eilandje bijvoorbeeld ontstaat een elzenbroekbos en ook langs oevers van de plasjes groeien elzen. Samen met rietkragen en wilgenstruweel ontstaat een vogelparadijs.

De rietgors voelt zich in de rietkragen thuis

Soorten als rietgors, rietzanger en blauwborst gaan zich hier thuis voelen. Het water in de waterbergingsplassen is ondiep. Het zijn niet alleen lepelaars die van voedselrijk ondiep water houden. Blauwe reiger, watersnip en zilverreiger en nog veel andere soorten weten deze nieuwe natuur al een poosje te vinden. Op de wand van het vogelkijkscherm hangt een afbeelding met vogelsoorten die je hier zou kunnen aantreffen. Dat belooft nogal wat.

Grasland 

Graslanden overheersen.  Het zal nog wel een poosje duren voordat de plantenwereld hierwat kleurrijker wordt. Midden in het boerenland proberen hooilanden te verschralen lijkt een hele klus. Toch bloeit hier de echte koekoeksbloem, dat is een plant van de matig voedselrijke natte graslanden. Wat ook positief is, is het kwelwater dat je in slootjes aan de oppervlakte ziet komen. Als het lukt om dit voedselarme en mineraalrijke grondwater in het terrein vast te houden, kunnen er nog hele leuke dingen gebeuren.

Wandelnetwerk Drenthe

Wandelen 

Het gebied is voor een deel toegankelijk. Vanaf het Dorpshuis in Drogteropslagen kun je dit rondje Reest maken. Op twee plekken staan leuke picknick banken. Je kunt je hier best een poosje vermaken. Via de knooppunten van Wandelnetwerk Drenthe kom je er ook.  Etappe 6 van de Loop van de Reest passeert dit stukje Reestdal eveneens.

 

Posted in De Reest | 1 Comment

Kale jonker : de distel van het hooiland

Posted on 14/06/2020 by Jan

Kale jonkers, distels van de hooilanden

Aandacht voor een distel ?  Dat is toch onkruid, zo’n lastige vervelende prikplant, die je liever niet dan wel hebt ?  Nee, het valt niet mee om als distel door het leven te gaan. Opboksen tegen vooroordelen en aannames, dat moet je. Veel mensen hebben niets  met distels. Net als brandnetels. Prikken doen ze inderdaad, maar je moet eens weten hoeveel insecten er van afhankelijk zijn. Tegenwoordig is het trendy om bijenmengsels te zaaien, bloemrijke akkerranden en natuurakkers aan te leggen. Prima ! Maar de echte insectenvrienden onder de planten zijn de distels.

Hommels op zoek naar nectar en stuifmeel op de bloemen van de kale jonker

Veel soorten insecten 

Henk van Halm ( overleden in 2011) hield voor Trouw meer dan veertig jaar een natuurdagboek bij.  In een van zijn artikelen breekt hij een lans voor de distels :

“Ik ben van de gewone soorten nagegaan welke insecten ik er de laatste tien jaar op heb gezien. Zonder intensief onderzoek te hebben verricht kwam ik op de akkerdistel niet minder dan zeventien dagvlindersoorten en twee overdag vliegende nachtvlinders tegen. Verder zeven opvallende keversoorten, waaronder een aantal boktorren en de zeldzame gouden tor, alle gewone hommelsoorten, een lange reeks zweef- en wapenvliegen en een handvol bijzondere wespvliegen.” 

De stengels van de kale jonker hebben nauwelijks bladeren

De naam kale jonker 

Een van de meest opvallende distels is de kale jonker. Alleen de naam al  is apart.  Het bijvoeglijke naamwoord kaal heeft de plant te danken aan de wat magere  stengel zonder bladeren. Het zelfstandige naamwoord jonker doet denken aan de vroegere betekenis : edelman. Kaal betekent berooid. Dus een armoedig adellijk personage. Keek men in de tijd dat planten hun naam kregen ook al zo neer op de familie van de distels en zag men deze plant met z’n lege stengel als armoezaaier ? Ik kan het nergens vinden. De Latijnse benaming Cirsium Palustre is wel met zekerheid uit te leggen. De website van IVN Oisterwijk zegt het zo:

“Cirsium komt van het Griekse kirsos, dat gezwollen ader of spatader betekent.  Vroeger werden distels als remedie daartegen gebruikt, vandaar de naam.Palustre duidt aan dat we met een moerasbewoner hebben te maken.” De Friezen noemen  de plant houtstikel. 

bloemknoppen van de kale jonker

Bloeitijd 

Kale jonkers bloeien al in mei, maar de massale bloei  kun je zien in de periode juni tot september. In de hooilanden langs de Reest vallen ze direct op. Niet alleen door hun lengte ( soms tot een hoogte van wel anderhalve meter), maar ook door hun talloze paarse bloemen. Kale jonkers houden van vochtige plekken en de bodem moet niet te voedselrijk zijn. Erg kieskeurig zijn ze ook weer niet, want behalve in niet bemeste gras-en hooilanden kom je ze ook langs bosranden of op ruige landjes tegen. Als de bodem maar vochtig is.

Ecologische betekenis

Net als andere distels trekken de kale jonkers veel insecten. Voor vlinders als

zilveren maan

koninginnenpage en het bonte dikkopje zijn het waardplanten. Voor de eerste generatie zilveren manen ( we zijn trots op deze populatie in het Reestdal) is de kale jonker  een belangrijke nectarplant. Maar ook ‘gewone’ vlinders als het bruin zandoogje bezoeken vaak kale jonkers.

Veel informatie: 

Mocht je meer willen weten over deze mooie distel, dan zijn deze sites misschien een optie:

Flora van Nederland 

Ecopedia, een mooi Belgische site die veel kennis met je wil delen

Wim van der Neut, een Drentse natuurfotograaf, heeft veel foto’s van de kale jonker op zijn site staan. 

 

 

Posted in Flora | Tagged , , | Leave a comment

De angstaanjagende schoonheid van een zandloopkever

Posted on 01/06/2020 by Jan

Zandloopkever

Brandend zand. Daar houden ze van. Net als andere insecten. Het kan ze niet heet genoeg. Op zanderige plekken, denk aan een zandpad, een karrenspoor, een zandbult of een kleine zandverstuiving, gebeurt veel meer dan je denkt. De wereld van de begane grond is veel boeiender dan je denkt.  Als je er iets van wilt ontdekken, moet je wel even door de knieën.

Nieuwsgierige kevers 

Een opvallende verschijning van het mulle en droge zand is de basterdzandloopkever. Om dassen of vossen te zien moet je vaak erg lang posten en bergen geduld hebben . Bij  deze zandloopkevers ( in Nederland  komen vijf soorten voor) is dat helemaal niet nodig. Eerst springen en vliegen ze voor je weg. Maar al gauw komen ze ook weer terug. Zonder angst, zo lijkt het en bovendien ook nog nieuwsgierig. Ga in het zand op de grond liggen  en verbaas je.  Op een afstand van 50 centimeter of minder staan ze je aan te kijken. Vaak krijg je alle tijd om de camera scherp te stellen en op hele korte afstand een paar mooie foto’s te maken.

De kaken van de basterdzandloopkever

Wat een prachtige enge kever ! 

Op het schermpje van de camera is het al goed te zien. Wat is dit een prachtig beest ! Over het donkere dekschild aan de rugzijde lopen grillige witte vlekkerige dwarsstrepen. De zes gelede en behaarde poten zijn zwart, rood en blauw gekleurd. Twee lange voelsprieten sieren de kop. Maar het meest indrukwekkende aan de kever zijn de kaken. Twee witte scherp gerande bladen van een schaar zijn het. Daar wil je niet tussen komen. Gelukkig gaat hier maar over een insect met een lengte van ongeveer 2 centimeter. Een vergrote versie zou het in een sciencefiction film echter fantastisch doen !

biotoop en jachtgebied basterdzandloopkever

Heliotherme dieren 

Zandloopkevers struinen hun woestijnachtige biotoop  als hyena’s af op zoek naar prooi. Het zijn felle rovers. Mieren en andere insecten lusten ze rauw. Ze knippen een gevangen mier makkelijk doormidden. Het zijn snelle lopers. Sprintjes worden vaak afgewisseld met korte vluchten.  Ze zijn actief in de periode maart tot en met oktober en erg afhankelijk van de warmte van de zon. Het zijn heliotherme dieren. Net als veel andere insecten moeten ze  eerst door de zon opgewarmd, voordat ze lekker in hun stugge velletje zitten. Als het echt te warm wordt graven ze een holletje. Op zanderige plekken kan het op zomerse dagen woestijnheet worden.

Op zanderige plekken groeien nu mossen en grassen

Verstoord biotoop

Insecten die afhankelijk zijn van kale minerale bodems hebben het erg moeilijk in het stikstofrijke Nederland.  Open plekken in de heide bijvoorbeeld, horen onbedekt en zanderig te zijn. De praktijk is anders. Stikstof minnende planten en struiken grijpen hun kans. De zandbodem raakt bedekt. Een groep karakteristieke insecten van heideterreinen raakt zo hun biotoop kwijt en verdwijnt.  Ze missen nestgelegenheid en plekken om zich goed op te warmen. Anders gezegd: ze missen zand !

Zandplekken maken op de heide

Kleinschalig heidebeheer 

Ondanks het ernstig verstoorde ecosysteem van de heide is het toch de moeite waard om met wat ‘lapmiddelen’ de biodiversiteit een positieve por te geven. Op de Sallandse Heuvelrug bijvoorbeeld hebben natuurorganisaties steilranden aangelegd. Uit het onderzoek blijkt met succes. Ook met de schop zijn er resultaten te boeken.  Vrijwilligers die de heide vrij houden van opslag kunnen ook plagplekken en zandkuilen aanleggen, eventueel met kleine steilrandjes. Op de heide van het Rabbingerveld is dat afgelopen winter gebeurd en daar springen de zandloopkevers voor je uit.  De zandbijen ontbreken(nog), maar andere insecten maken al dankbaar gebruik van het hete zand.

 

 

Posted in Fauna, Geen rubriek | Tagged , , , | Leave a comment

Een blaffende reegeit

Posted on 24/05/2020 by Jan

Reegeit

De meidoornhaag is bijna uitgebloeid. Jammer. Waarom gaat alles zo snel voorbij ? De zomer moet nog beginnen en we hebben de bloei van de wilgen , sleedoorn, eik en krent  al weer gehad. De hoogtijdagen van het fluitenkruid hebben we inmiddels ook achter de rug, jonge zangvogels vliegen al uit. Daniel Lohuis zong het vroeger al met zijn band Skik : “Alles gaat voorbij”  Gelukkig hebben we de vlier nog. En de Gelderse roos. Die brengen het wit weer terug in het landschap. Maar toch.. op een heleboel mooie dingen buiten moeten we weer een jaar wachten.

Hagen geven voedsel en dekking aan veel dieren

Belangrijk in het landschap

De meidoorn mag dan aan kleur hebben ingeboet, een mooie haag is het wel. Erg dicht en vooral ruig. Takken met scherpe dorens wringen zich in allerlei bochten. Er is geen doorkomen aan. Kijk eens goed naar zo’n haag en je snapt waarom ze in het landschap zo belangrijk zijn. Niet meer als veekering of erfafscheiding, dat was vroeger, maar om het leven dat er in zit. Hagen zijn voor flora en fauna van groot belang. Ze leveren voedsel en dekking en veel dieren gebruiken ze al verbindingsweg. De Europese Unie wil meer natuur en meer biodiversiteit. Ik zou zeggen, begin met het terugbrengen van al die duizenden kilometers heggen en hagen die uit het landschap verdwenen zijn! Dan sla je al een hele grote slag.  Er zijn duurdere projecten.

Onrustige reegeit maakt blaffend geluid

Schor geluid

Aan de andere kant van de haag is het onrustig. Vanuit de es met winterrogge klinkt een schor blaffend geluid. Dat moet een ree zijn.  Het is bekend, dat reeën  een hees blaffend geluid maken. Dat doen ze om andere soortgenoten te waarschuwen of om indruk te maken of om hun territorium af te zetten. Op de website hetreee.nl  wordt het geluid omschreven ‘bhaw – bhauw – bhuaw’. Uit de dekking van de meidoornhaag komt een reegeit. Ze gaat enorm te keer. Ik maak me klein en ga in het gras in  de schaduw van de haag zitten.

 

De stand van de ogen zorgt voor een groot gezichtsveld

Groot gezichtsveld, maar matig zicht

Mevrouw is nu helemaal de kluts kwijt. Voor de geit is de wind ongunstig, dus van de geur moet ze het niet hebben. Reeën kunnen mensen ruiken op een afstand van 400 meter. Maar nu even niet. Twee noodzakelijke zintuigen moeten het overnemen. Het gehoor en het gezicht. Ik maak geen geluid, dus die prikkels vallen weg. Dan blijven de twee reebruine ogen over. Al gauw blijkt dat scherp zien voor een ree niet mogelijk is. En dat klopt ook wel. De twee ogen staan  aan de zijkant van de kop. Daardoor heeft een ree een

gezichtsveld prooidier (ree) en jager bron-slideplayer.nl

heel groot gezichtsveld van bijna 360 graden. Heel erg geschikt om alle bewegingen om je heen op te merken, maar scherp zien en afstand schatten, ho maar. De reegeit ziet, hoort en ruikt me niet. In het soort halve cirkel loopt het sierlijke dier op een afstand van 30 meter om me heen. Vanwaar die onrust en dat geblaf ? Zou ze een kalf hebben ? Die kans is groot. Dus weg wezen hier. Na een minuut kijk ik achterom. De rust is terug gekeerd.

Hond aan de lijn! 

De media kunnen heel selectief zijn in berichtgeving.  Over een wolf  die schapen afslacht bijvoorbeeld.  Zo’n afschuwelijke gebeurtenis moet ook vermeld. Een moordende wolf in de Betuwe moet je afschieten.  Echter….incidenten met loslopende honden komen zelden in de krant. Hoeveel drama’s spelen zich buiten het het gezichtsveld van de hondeneigenaar af ? Hopelijk schrikken hondenbezitters van dit bericht over een boze en wanhopige boswachter op de Veluwe. Je hond uitlaten in een natuurgebied is prima, maar…..doe je hond aan de lijn !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!  

Meer weten over reewild ? Twee erg informatieve sites zijn:

Over reeën  ( Kenniscentrum Reeën )

Het ree  ( Vereniging het ree)

 

 

 

Posted in Fauna | Tagged , , , , | Leave a comment

Fluitenkruid en oude essen sieren sfeervol kerkenpad

Posted on 16/05/2020 by Jan

Oude essenstoven en fluitenkruid sieren het kerkenpad achter de Reestkerk

Nog niet zo heel lang geleden, in het schermloze tijdperk, wisten veel kinderen dat er buiten ( buiten spelen , ook al zo’n bijna verdwenen cultuurverschijnsel) planten groeiden waar je heel makkelijk een fluitje van kon maken. Een plant met een holle stengel en witte bloemschermen. In de meimaand overal te vinden: het fluitenkruid. Toen nog gespeld als fluitekruid.  Om dit bijna verloren cultureel erfgoed weer nieuw leven in te blazen : op een filmpje van Natuurmonumenten is goed te horen welke tonen je uit zo’n stengel haalt. En op een video van Moedertje Groen wordt voorgedaan hoe je zo fluitje maakt.

Het scherm bestaat uit bloempjes met vijf kroonbladen en twee stempels

Geen kritische plant.

Mensen kunnen heel kritisch zijn. Veeleisend ook. Sommige planten hebben die eigenschap ook.  Of de grond is te zuur, of te voedselrijk. Of te nat, of juist te droog. Dotterbloemen bijvoorbeeld nemen geen genoegen met bemeste bodems. Die staan het liefst met hun voeten in kalk-en ijzerrijk kwelwater. Het fluitenkruid doet niet zo moeilijk. Die voelt zich bijna overal thuis. In bermen, in bossen, in graslanden, langs akkers, in duinen, langs sloten, op dijken en dus ook langs het eeuwenoude kerkenpad achter de Reestkerk van Oud-Avereest. De bodem moet rijk aan voedingsstoffen zijn, maar dat is in ons land geen probleem. Stikstof genoeg. Brandnetels houden ook van voedselrijke grond. Wat dat betreft hebben fluitenkruid en brandnetel dezelfde voorkeur. Bij ecologisch bermbeheer krijg je meer soorten in de berm als je twee keer per jaar maait en het maaisel weghaalt. De bodem verschraalt dan. Fluitenkruid gaat dan langzaam verdwijnen. Dus aan de ene kant is het een prachtig gezicht, al die bloeiende fluitenkruidbermen, maar het zegt wel iets over de bodemgesteldheid. Bermen zijn veel te stikstofrijk.

Fluitenkruid langs het kerkenpad geeft een mooie voorjaarssfeer

Sfeermaker 

De talloze witte schermen van het fluitenkruid combineren prachtig met de frisgroene voorjaarstinten van de struiken en bomen die nog maar kort in blad staan. In bermen vormt de massale bloei van het fluitenkruid lange witte linten door het landschap. Vooral de bloeiende dijken langs de grote rivieren trekken elk voorjaar veel belangstellenden. En dan maar hopen dat het waterschap het talud niet al gemaaid heeft….  Fluitenkruid vind je ook vaak in gezelschap van andere (witbloeiende) planten als witte dovenetel en look zonder look. Allemaal planten die de meimaand zo mooi maken. Schermbloemen zijn tweejarig. In het eerste jaar maken ze een bladrozet, in het tweede jaar komen ze in bloei en zaaien uit. In de winter zie je op veel plekken die groene rozetten van het fluitenkruid al wachten op het voorjaar. Zaailingen van de afgelopen zomer. Bloeien doen ze pas na de winter. Het kerkenpad is het mooist in deze tijd van het jaar als het fluitenkruid bloeit, afgewisseld door de oude verweerde indrukwekkende essenstammen. Als het koud is duurt de bloei wel een paar weken en kun je er lang van genieten.

De stengel van het fluitenkruid is hol, behaard en geribbeld

Meer weten over fluitenkruid? Veel informatie vind je hier:

Info over de plant

Fluitenkruid doet het erg mooi in je tuin

Waterwereld is een leuke informatieve site 

Is fluitenkruid eetbaar ?

 

Posted in Flora | Tagged , | Leave a comment

Wel eens een eik zien bloeien?

Posted on 22/04/2020 by Jan

Een eik zien bloeien ? Heeft die dan bloemen? De meeste mensen hebben geen flauw idee. Ze lopen en fietsen onder de takken van bloeiende zomereiken door en zien de duizenden mannelijke katjes niet. Hoe dat kan? Kwestie van interesse ? Of ligt het anders? Zou kunnen. Eiken bloeien samen met het uitkomen van de bladeren. En de mannelijke bloemen zijn groen/geel. Ze vallen dus niet op. Als je eenmaal een bloeiende eik hebt gezien, vergeet je het niet weer en kijk je anders naar de boom. Gewoon opletten dus. Eiken zijn er genoeg in dit land. In het Reestdal is de eik een bepalende boom in bossen, houtwallen, hakhoutbosjes, langs paden en wegen. Dus een eik zien bloeien in deze tijd van het jaar moet lukken.

De mannelijke bloemen van de zomereik

Eenhuizig 

Een eik is eenhuizig. Dat betekent dat de boom mannelijke en vrouwelijke bloemen heeft. Een hazelaar bijvoorbeeld is dat ook. Maar een hulst weer niet. Wil je bijvoorbeeld een hulst met mooie rode bessen in je tuin, koop dan wel een vrouwelijke hulst. Vrouwelijke bloemen groeien na de bestuiving uit tot vruchten. Mannetjes bomen produceren alleen maar een poosje stuifmeel en daarna blijft het heel lang stil. Een eik is dus man en vrouw tegelijk.  In april/mei staat de boom in bloei. De mannelijke stuifmeelbloemen hebben de overhand. Tussen de kleine jonge blaadjes hangen er duizenden. Geelgroene sliertjes vol met mini meeldraden die enorme hoeveelheden stuifmeel maken.

De vrouwelijke bloemen van de zomereik

Vrouwelijke bloemen zijn  bijna onzichtbaar

En de vrouwelijke bloemen dan ? Ja, die zijn er ook, maar daar moet je wel naar op zoek. Je vindt ze als kleine rode bolletjes bij de bladknoppen tussen de uitbottende bladeren. Om ze goed te kunnen bekijken heb je een loep nodig. Het is al knap als je ze vindt ! De mini bloemen staan in groepjes op steeltjes. Als de stampers worden bestoven en bevrucht groeit het vruchtbeginsel uit tot een eikel. Als in de herfst de boom vol met eikels hangt,  moet je bedenken dat ze allemaal  gegroeid zijn uit vrouwelijke bloemen , die vrijwel niemand heeft gezien !

Koeien in de schaduw van een houtwal met eiken

 

Posted in Flora | Tagged , , | 3 Comments

Voor hommels en bijen zijn wilgenkatjes van levensbelang.

Posted on 16/03/2020 by Jan

De mannelijke katjes van de wilg leveren veel stuifmeel

Als hongerige wolven zie je ze de bloeiende takken van de wilg afstruinen. Het zijn vooral honingbijen en hommels die van bloem naar bloem dansen op zoek naar stuifmeel en nectar. Uitgehongerd zijn ze. Een wilde bij of een hommel die in maart uit de overwinteringsplek komt, heeft nectar en stuifmeel nodig om aan te sterken. Wilgenkatjes

Steenhommel op zoek naar stuifmeel en nectar

zijn dan een ideale  voedselbron. Maar dan moeten ze er natuurlijk wel zijn. Het gaat in delen van ons land niet zo goed met de wilg. In het agrarisch landschap verdwijnen ze ongemerkt, net als veel andere boomsoorten. Bij de aanleg van plantsoen kiezen gemeentes vaak voor makkelijke uitheemse struiken of groenblijvers. Juist nu insecten het erg moeilijk hebben is er alles voor te zeggen om te kiezen voor bomen en struiken die in het voorjaar veel nectar leveren. Elzen en hazelaars bloeien in het vroege voorjaar ook, maar dat zijn windbestuivers. Insecten hebben er nauwelijks belangstelling voor. Nectar maken deze bomen niet of nauwelijks. Beter kun je in je tuin kiezen voor struiken als sleedoorn, meidoorn en vuilboom. Dat zijn echte nectarleveranciers.

aardhommel voedt zich met stuifmeel

Meer weten over hommels ? Lees hier dan de boswachtersblog van Pauline Arends. Hier vertelt ze ( Pauline is bekend van het natuurprogramma Roeg, dat wekelijks verschijnt op RTVDrenthe) over het bijzonder leven van een hommelkoningin.

 

 

 

 

Laurierwilg groeit o.a. op Landgoed de Havixhorst

Tien soorten

In Drenthe en Overijssel komen zo´n tien soorten wilgen voor. Boswilgen bloeien al heel vroeg in het voorjaar, laurierwilgen bijvoorbeeld pas in juni. Wilgen zijn tweehuizig.  Dit wil zeggen, dat je mannelijke en vrouwelijke wilgen hebt. De mannelijke wilgen met hun gele meeldraadkatjes vallen vaak op afstand al op. De bloemen ( nou ja, bloemen) hebben honingkliertjes en maken veel stuifmeel.

 

 

Geen wilgen, geen bijen

De gele mannelijke katjes leveren veel stuifmeel en weinig nectar en de groene vrouwelijke katjes leveren veel nectar en geen stuifmeel. Stuifmeel is een bron van eiwit nodig voor de ontwikkeling van gezonde jonge bijen. De suikerhoudende nectar is een bron van energie voor de volwassen bijen. Sommige wilde bijen halen het voedsel voor hun larven zelfs uitsluitend van wilgen, zodat voor deze soorten geldt: geen wilgen, geen bijen. (bron:  artikel over relatie tussen wilgen en bijen van nmf Groningen )

Lees ook:

De grauwe wilg is een insectenbloeier 

De knotwilg als ecosysteem 

Knotbomen

 

 

 

Posted in Flora | Tagged , | 2 Comments

Je weet nooit hoe de hazen lopen

Posted on 08/03/2020 by Jan

Hazen in de rammeltijd

Eindelijk een mooie zonnige morgen ! In een graslandje langs de Nieuwe Dijk, grenzend aan de vlakte van het Rabbingerveld, zitten vijf hazen. Vier vlak bij elkaar, een vijfde wat meer bescheiden op een afstandje.  Sommigen hebben de ogen half dicht, een beetje soezend in de voorjaarszon. Of is dit een hazenslaapje ? Het lijkt een vredig tafereel. Er gebeurt namelijk helemaal niets.  Of je moet het poetsen van de vacht een belevenis vinden. Je zou er zelfs bijna bij in slaap vallen.

Hazen maken gekke capriolen in de rammeltijd

In beweging

Deze vreedzame sessie in het gras is slechts schijn. Onder de oppervlakte klopt de onrust. Bij de vijf hazen gieren de hormonen namelijk door het lijf. Al weken. En  dat gaat ook nog wel een poosje door. Het is rammeltijd. De oorspronkelijke betekenis van rammelen is geluid maken. Zijn hazen dan zo luidruchtig bij het in stand houden van de soort ? Ik weet  het niet. Wel is bekend, dat hazen in de rammeltijd alle schroom van zich af gooien en helemaal kierewiet in de kop zijn. Ze verliezen hun voorzichtigheid en doen de gekste dingen. De mannetjes gaan helemaal los. Ze springen in de lucht, trappen en bijten elkaar, staan soms op de achterpoten, maken buitelingen in het gras. Het doel van dit alles ? Een snelle wip met de begeerde moerhaas. En daarna snel weg. Op weg naar een ander liefje.

Groepsdruk

Konijnen sociale dieren. Ze leven in groepen. Daar doet een haas niet aan. Een haas is een eenzelvig dier, die is gelukkig in zijn eentje. Die moet van dat drukke sociale gedoe niets hebben. Behalve in het voorjaar. Dan zoekt de rammelaar vruchtbare moerhazen. En dan blijkt dat ie niet de enige is. Op sommige plekken barst het van de macho’s. Allemaal van die mannetjes, die zich enorm uitsloven om indruk op het vrouwtje te maken. Niets nieuws onder  de zon ! Komt in de beste kringen voor. Alleen wel erg lastig. Met een wat verlegen en bescheiden karakter ben je kansloos. Je moet er vol in !  Soms kom je in een groep van tien,twaalf mannetjes terecht. Probeer je dan maar eens te handhaven. Dat het er ruig aan toe gaat laat dit filmpje van het Brabants Landschap  zien.

Machogedrag in de hazenwereld

Neem de tijd

In de periode februari /maart is de kans op het zien rammelende hazen het grootst. Kom je dit verschijnsel tegen, neem de tijd en blijf er een poosje naar kijken. Het is een prachtig gezicht.

Meer weten over de haas ?

Veel informatie geeft de Zoogdiervereniging

Spreekwoord en uitdrukkingen met als kernwoord haas

Posted in Flora | Tagged | Leave a comment

Er staan weer ooievaars op het nest

Posted on 27/02/2020 by Jan

Het nest op Oud-IJhorst is al weer bezet

Ooievaars zijn echte cultuurvolgers. Van oorsprong weliswaar boombroeders, maar  een nest maken  op een schoorsteen, mestsilo, hoogspanningsmast of paal met wagenwiel vinden ze ook prima. In het Reestdal kom je ze overal tegen. Dat is wel eens anders geweest, in de jaren ’70 haalde een ooievaar in een weiland nog de krant.

Met een beetje hulp 

Eind jaar ’60, begin jaren ’70 was de ooievaar bijna uit het Nederlandse landschap verdwenen.  Minder dan tien broedparen werden nog geteld. Nog even en de statige langpoot zou je nergens meer tegen komen. Om dit rampscenario te voorkomen startte Vogelbescherming Nederland een uniek project. Op een aantal locaties werden (12 )ooievaarsstations ( buitenstations genoemd ) gesticht,  allemaal met hetzelfde doel : de  herintroductie van de ooievaar. En met succes. Op de website van ooievaarsbuitenstation De Lokkerij lees je meer over de geschiedenis van dit project. De ooievaar is overigens niet de enige vogel die dankzij hulp terug is gekomen. Er zijn er meer. Wat dacht je van de kerkuil ? Midden jaren ’60 zo goed als verdwenen. Het massaal plaatsen van nestkasten in (boeren)schuren  gecombineerd met biotoopverbetering gaf deze uil een enorme boost. Inmiddels broeden ongeveer 2600 paartjes in ons land. En wat moeten onze oeverzwaluwen zonder zandafgravingen en oeverzwaluwwanden ?  En bonte vliegenvangers zonder nestkasten ? Zo kunnen we nog wel een poosje door gaan. Veel vogels helpen we met een steuntje in de rug.

Kleumend in de waterkou van eind februari

Op het nest

Eind februari, begin maart  zie je op steeds meer plekken bezette nesten. Vaak met een kleumend mannetje, nog niet vrolijk klepperende naar zijn vrouwtje, eerder bibberend en klapperend met zijn snavel. Het zijn de kerels die alvast het nest verdedigen. De vrouwtjes komen  meestal later. Ooievaars die in de winter zijn gebleven ( wintertelling 2020) hebben de eerste keus.  Woningnood kennen de ooievaars niet. Er is voldoende plek.

 

Veel informatie 

Er is veel info bekend over de ooievaar. Stichting STORK Stichting Ooievaars Research & Knowhow spant op dit gebied de kroon. Maar ook  op andere sites kun je veel over ooievaars vinden.

STORK: www.ooievaars.eu 

Vogelbescherming Nederland

ooievaarsbuitenstation De Lokkerij 

Het nest moet weer opgebouwd

 

 

 

 

 

 

Posted in Fauna | Leave a comment