De egelboterbloem voelt zich prima in een nat Reestdal

Het is niet de meest opvallende boterbloem. Met een doorsnede van minder dan een centimeter zijn de vijf gele kroonbladen veel kleiner dan die van de bekende scherpe en kruipende boterbloem. Toch zie je de Ranunculus Flammula niet over het hoofd. Ze staan vaak in grote aantallen bij elkaar. Het liefst op een wat zure kalkarme en fosfaatarme bodem. Bij voorkeur op natte plekken. Het zijn planten die je kunt indelen bij de moerasvegetatie. Kenmerkend voor het voedselarme kleine zeggenmoeras. Net als wateraardbei,waternavel en waterdrieblad. Momenteel staan de hooilanden langs de Reest onder water. Door het hoge gras (voor 15 juni wordt in de reservaatgebieden van Landschap Overijssel en Het Drents Landschap niet gemaaid ) zie je niet hoe nat de hooilanden zijn. Hier en daar staat het water de egelboterbloemen tot aan de lippen. Dat is niet erg, ze kunnen er wel tegen. De gele bloemetjes steken parmantig boven het water uit. De egelboterbloem is de afgelopen jaren behoorlijk achteruit gegaan. Toch is de plant niet zeldzaam. Maar om deze kleine soort te zien moet je niet in grootschalige landbouwgebieden zijn, want daar is door vermesting, verzuring en verdroging geen kwetsbare plant meer te zien.

 

Posted in Flora, Geen rubriek | Tagged | Leave a comment

Geen wateroverlast in Reestdal

Als je de media de laatste dagen volgde over de extreme neerslag in Drenthe en Overijssel zou je bijna gaan geloven dat grote delen van de provincies blank staan. Voor een deel klopte die berichtgeving ook wel. Veel weilanden en akkers staan (deels) onder water, de Vecht staat nog steeds hoog. Het riviertje de Reest, dat van Dedemsvaart naar Meppel slingert en veel regenwater moet afvoeren maakte op een aantal plaatsen aangrenzende gras-en hooilanden nog natter dan ze al waren. Maar het hele beekdal onder water zetten, nou nee. Alleen in de benedenloop, tussen IJhorst en Meppel zien we nu landerijen onder water staan. Uitzonderlijk? Vergeleken met vroeger niet, het hooi dreef ‘s zomers in een natte periode nog wel eens weg richting Meppel. Nu we denken de waterhuishouding in ons land redelijk onder controle te hebben is een watervlakte in mei wel een apart gezicht. Als het project Beekherstel Reestdal gerealiseerd is zullen we bij overvloedige regenval, en dat gaat steeds vaker voorkomen, op meerdere locaties een nat Reestdal zien. Precies zoals dat in een beekdal hoort.

Posted in Algemeen, De Reest | Tagged | Leave a comment

Koeien houden van bomen

Hier en daar zijn er nog gelukkige koeien in Nederland. Die nog weten wat regen en wind is, die nog ervaren wat het is om in het vrije veld vers gras te eten. En die merken hoe prettig is als het weiland een of meerdere bomen heeft om te schuilen tegen de regen of om schaduw te zoeken als het in de felle zomerzon niet uit te houden is. Koeien hebben een prettige relatie met bomen en dat is altijd zo geweest.

Bomengroep of solitaire boom

In kleinschalige landschappen zie je soms midden in het weiland nog een eenzame boom staan, vaak een oude eik. Zo’n solitaire boom werd geplant om het vee beschutting te geven. Soms staan er een paar bomen bij elkaar. Dat wordt een boomgroep genoemd. Zulke oude landschapselementen hebben grote ecologische waarde. Het zijn broedplaatsen voor vogels als holenduif, ekster en grauwe vliegenvanger. Andere vogels gebruiken ze als uitkijkplaats. Voor vleermuizen  zijn het oriëntatiebakens. Talloze insecten planten zich in of op de boom voort. Aan de zuidwestkant groeien allerlei mossen en korstmossen.

Lekker schuren 

De koeien op de foto lopen in het deel van het Reestdal dat Nolde -Schrapveen heet. Het landschap is hier nauwelijks aangetast door de moderne agrarische bedrijfsvoering. Het meeste vee staat in de ligboxenstal en komt er niet of nauwelijks uit. Het kleinschalige landschap met bochtige zandpaden, houtsingels, natte hooilanden en daar tussenin de meanderende Reest ademt nog steeds de sfeer van vroeger. Het jongvee past precies in dit landschap, dat ooit door boeren werd ingericht en waar de melkkoeien in de kruidenrijke graslanden graasden en de beste melk van de omgeving gaven. Nu mogen alleen jonge koeien nog lekker tegen de boomschors schuren als ze jeuk hebben of de schors likken omdat daar blijkbaar een lekker smaakje aan zit. En als ze groot zijn ? Voor de rest van hun leven de ligboxenstal in!

 

 

Posted in kleinschalig landschap, landschapselementen | Tagged , , , | Leave a comment

Het moeraskartelblad bloeit

Reestdal-orchidee wordt deze halfparasiet ook wel genoemd. Dat slaat natuurlijk nergens op, want moeraskartelblad is helemaal geen orchidee. Maar ja, bij gebrek aan orchideeën wil je toch wat. Voor bloeiende orchideeën moet je naar de Drentsche Aa of naar het dal van de Mosbeek in Twente om maar wat te noemen. In het Reestdal kom je deze aansprekende plantenfamilie niet of nauwelijks tegen. Hier zijn planten als dotterbloemen, boterbloemen, zuring en echte koekoeksbloemen de smaakmakers van de natte schrale hooilanden. En natuurlijk het moeraskartelblad. Deze plant kan in het voorjaar de graslanden helemaal paars kleuren. Bij een wandeling over landgoed De Havixhorst zie je ze in de natte hooilanden staan. Samen met de iets lichter gekleurde echte koekoeksbloemen. Dat moeraskartelblad vooral in de benedenloop van de Reest voorkomt heeft te maken met nattigheid. Waar regelmatig hooilanden onder water lopen voelt het moeraskartelblad zich thuis. Het land moet ook niet te voedselrijk zijn, want dan haakt deze plant ook af. Moeraskartelblad zuigt voedingsstoffen uit de omringende grasplanten. Dat is geen sympathiek trekje, maar het werkt wel. Het gras staat er dan wat armoedig bij, groeit nauwelijks en dat levert veel ruimte en licht op. Ratelaars, die wat later bloeien, doen dit ook.

Posted in Flora | Tagged | Leave a comment

Beeldentuin Havixhorst eert Beatrix

Tot en met oktober 2014 organiseert Beeldenpark de Havixhorst een een bijzondere expositie. In de tuin staan sculpturen van het portret van Koningin Beatrix. Deze eregalerij is samengesteld door conservator Han van Hagen en is afkomstig uit Nederlandse overheidsgebouwen.

Geen enkele vrouw in Nederland is zo veelvuldig geportretteerd als onze voormalige koningin. De bronzen, stenen, glazen of keramieken beelden stonden tijdens haar regeerperiode door heel Nederland. Met de troonswisseling zijn al deze beelden bevrijd van de verplichte aanwezigheid in raadszalen, provinciehuizen, gerechtshoven en andere openbare gebouwen, waar ze hebben meegekeken naar het doen en laten van de Nederlandse burger. Ze hebben plaats gemaakt voor afbeeldingen van Koning Willem Alexander.

Vanaf 1 mei worden meer dan 75 beelden tentoongesteld in de tuinen van de achttiende-eeuwse havezate De Havixhorst. Met verwondering kijken we naar overeenkomsten en verschillen van de beelden. We zien de majesteit glimlachend, streng, starend, statig opgevoerd. De gelijkenis is het eerste wat gezocht wordt. Maar er blijven genoeg vragen over. Wat vertelt de uitstraling, die de kunstenaar in het beeld gelegd heeft over haar persoonlijkheid? In hoeverre legt een kunstenaar zijn visie in het beeld. Hij kent haar immers niet of nauwelijks. Tot welke vrijheid is de kunstenaar in staat of welke ruimte wordt hem gegund? Beeldhouwers als Eric Claus en Nel van Lith waren indertijd de Continue reading

Posted in Geen rubriek | Tagged , | Leave a comment

Kleine essen kenmerkend voor beekdallandschap langs de Reest

Veel bewoning heeft het Reestdal nooit gekend. Op de hogere zandruggen aan de flanken van het moerassige beekdal van de Reest ontstonden geen dorpen, maar kleine nederzettingen van een paar boerderijen. Esgehuchten worden ze ook wel genoemd. Essen zijn dit geval akkertjes waarop vaak rogge werd verbouwd. In het Reestdal zijn die kleine gehuchtjes nog wel te vinden: Rabbinge, Den Kaat en Den Huizen zijn er mooie voorbeelden van. In Drenthe ontstonden buiten de (brink)dorpen grote essen van vele hectares groot, maar deze ontwikkeling heeft het Reestdal nooit gekend. De akkertjes waren vaak klein en net groot genoeg voor een of twee boerengezinnen. Ze worden eenmansessen genoemd. Tijdens een wandeling vanuit De Wheem in Oud-Avereest kom je er verschillende tegen. Ze zijn vrijwel allemaal in beheer van Landschap Overijssel of Het Drents Landschap. Vaak wordt er winterrogge op verbouwd. In de zomermaanden kleuren de roggeakkers blauw van de korenbloemen.

Posted in Akkerbouw | Tagged | Leave a comment

De krentenboom laat zich zien

Het grootste deel van het jaar lijdt de krentenboom een onopvallend en bescheiden bestaan. Als je door een bos als De Haardennen (reservaat Reestdal Landschap Overijssel ) loopt vallen de grove dennen, eiken en berken altijd wel op. Ze worden door veel wandelaars herkend. Maar krentenbomen ? In het bos zijn het slechts figuranten, vrijwel niemand ziet ze.

April en oktober zijn de maanden waarin de Amelanchier, zoals de boom in kringen van boomkenners wordt genoemd, alle bescheidenheid van zich afgooit. In het voorjaar kleuren de bloesems opvallend wit en in de herfst dragen de bladeren een goudgele kleur. Twee keer per jaar schreeuwt de krentenboom dus om aandacht. Vooral de bloei trekt veel belangstellenden. Landgoed Eerde tussen Ommen en Den Ham is er bekend om en dat geldt ook voor de krentenbossen van Dwingeloo.

Posted in Geen rubriek | 1 Comment

Kijken en luisteren naar de blauwe kikker

Blauwe kikker ? Nou ja, blauw is misschien wat overdreven, maar heikikkers (de heren) kunnen blauw uitslaan als ze opgewonden zijn. En hitsig zijn de mannetjes ! In het vroege voorjaar kun je heikikkers aantreffen in ondiepe vennetjes, veengaten of drinkpoelen. Het geluid dat ze maken is heel bijzonder. Geen gekwaak, eerder het druppen van een lekkende kraan. Beide geslachten zoeken er elkaar op. Zij, de buik vol van honderden mini-eitjes, hij op knappen om ze te bevruchten. Paren doen deze kikkers niet, al lijkt het wel zo. Het mannetje klimt op de rug van het vrouwtje en bevrucht de eitjes als ze in het water worden gelegd. Hij moet niet treuzelen, want zodra de eitjes in aanraking komen met water zwellen ze op en zijn ze voor de zaadjes niet meer goed te bevruchten. En na vrijpartij? Pa en ma gaan ieder hun weg. Het nageslacht moet worden uitgebroed door de zonnewarmte en daarna maar zien hoe ze groot wordt. Harde wereld, de kikkermaatschappij !

Posted in Fauna, Geen rubriek | Leave a comment

Zwarte elzen langs de esrand

Veel mensen denken bij het woord es aan die inheemse boom met zijn mooie gitzwarte knoppen. Maar het woordje heeft nog een andere betekenis. In het boekje Leestekens in het landschap ( uitgegeven door Landschapbeheer Nederland) staat de volgende omschrijving: Een es  is een oud bouwland, dat in gebruik is bij verschillende boeren. De kavelscheidingen bestaan uit nauwelijks zichtbare greppels, grasstroken of grensstenen. Voor het Reestdal geldt deze omschrijving niet helemaal. De essen werden niet door meerdere boeren gebruikt, daarvoor waren de bouwlandjes te klein. Grote uitgestrekte essen, zoals die in Drenthe aan de randen van de dorpen voorkwamen, kent het Reestdal niet. Hier ontstonden de eenmans-essen, kleine bouwkampjes aangelegd op de hogere plekken in het landschap. Vaak werden de randen van de essen beplant met struweel of bomen om het vee of het wild uit de akker te houden. Deze esrand of eswal bestond vaak uit meidoorn, sleedoorn, els, vlier, eik e.d  In het Reestdal zijn de essen nog goed herkenbaar in het landschap. Ze liggen op de dekzandruggen aanmerkelijk hoger dan de hooilanden. Vaak zijn deze akkertjes in de loop van de eeuwen ook opgehoogd door het gebruik van plaggenmest uit de potstal. Veel van deze kleine essen hebben daardoor een wat bolle vorm. Een groot aantal is in beheer bij de beide provinciale landschappen (Drents Landschap en Landschap Overijssel). Tegenwoordig wordt er vaak winterrogge op verbouwd.

Posted in Akkerbouw, landschapselementen | Tagged , | Leave a comment

Boeren van toen en boeren van nu

Vroeger is het cultuurlandschap dat je aantreft in het beekdal van de Reest door de boeren ingericht. Door de aanleg van boomgaarden, houtsingels, geriefhoutbosjes, drinkpoelen, kleine akkertjes, natte hooilandjes e.d. ontstond een kleinschalig landschap waarin de boer kon bestaan. Van gewasbeschermingsmiddelen en kunstmest had hij nog nooit gehoord. Gewassen zoals rogge werden biologisch verbouwd. De boeren wisten niet anders. Het ging al jaren zo. Op meerdere locaties in ons land zijn er nog boeren die op een biologische manier proberen hun boterham te verdienen. Op de website van Landschap Overijssel staat een mooie film over boeren in Twente die vanuit een grote liefde voor de Twentse natuur zonder chemische middelen, kunstmest en ontwatering hun boerenbedrijf runnen.

De boeren van nu 

De boeren van nu produceren net als vroeger het voedsel waar we niet zonder kunnen: melk, aardappelen, groente, de winkels liggen er vol van. Maar de vergelijking tussen de boeren van nu en die van vroeger houdt hier meteen op. De moderne boerenbedrijven staan voor grootschaligheid, strakke en efficiënt ingerichte landschappen en hoge producties.  De uitzending Oogst uit de serie Nederland van Boven geeft een aardige kijk op de moderne Nederlandse boer van de 21 ste eeuw.

Posted in Akkerbouw, Vroeger en nu | Leave a comment